چکیده گرافیکی چیست؟

چکیده گرافیکی(graphical abstract) یا فهرست مطالب مصور یا چکیده تصویری ( visual TOC یا TOC figure  یا  visual abstract): شکلی است که به طور خلاصه و تصویری نتایج پژوهش شما را بیان می‌کند. به عبارتی خواننده باید بتواند با یک نگاه، ایده اصلی مقاله را از طریق تصویر دریافت کند. این نوع چکیده‌ها برای دهه‌هایی به عنوان بخشی از مقاله در برخی حوزه‌های علمی مانند شیمی بوده‌اند؛ اخیراً به سایر حوزه‌های علمی نیز نفوذ کرده است و مجلات از نویسندگان مقاله می‌ خواهند چکیده گرافیکی تهیه کنند.  هدف از چکیده گرافیکی این است که همراه با عنوان مقاله، خواننده به خواندن کل مقاله کشیده شود و به راحتی تصمیم بگیرد که آیا محتوا جالب است یا خیر.

تفاوت بین چکیده مقاله و چکیده گرافیکی این است که چکیده مقاله بر نتایج و یافته‌های گوناگون تمرکز دارد؛ در حالی که در چکیده گرافیکی فقط بر یک جنبه از مقاله (بر یک یافته) تمرکز دارد.

آنچه شما می خواهید با یک چکیده گرافیکی به دست آورید این است که خواننده به سرعت و بدون زحمت متوجه شود که پژوهش شما در مورد چیست؟ کلمه مهم در اینجا بدون زحمت effortlessly است، به این معنی که خواننده مجبور نیست درباره آنچه دقیقاً می‌خواهید ارائه دهید فکر کند. به خاطر داشته باشید که پژوهش شما بسیار پیچیده است. شما نباید با یک چکیده گرافیکی پیچیده درک  مقاله را دشوارتر کنید. چکیده گرافیکی باید به نحوی خود توضیحی باشد. خواننده باید به سرعت آن را بفهمد و بتواند تصمیم بگیرد که مقاله شما را بخواند یا نه. اگر به این امر دست یابید، چکیده گرافیکی شما موفق و موثر است.

چکیده‌های گرافیکی را می‌توان به دو دسته تقسیم کرد:

چکیده گرافیکی پیچیده: هدف این چکیده بیان ماهیت پژوهش به طور جامع (نه با جزئیات) به مخاطب است. آنچه در این چکیده مهم است هدف قرار دادن مخاطب و ارائه پیام مقاله به سادگی و به وضوح است.  از  این نوع چکیده می توان به عنوان بخشی از پوستر کنفرانس نیز استفاده کرد. این نوع چکیده ها می توانند درباره کارهایی که انجام یا کشف کرده‌اید  یا درخواست کمک مالی در یک پیشنهاده پژوهش باشد. چکیده تصویری معمولاً در صفحه اول مقاله یا پرووزال ظاهر می‌شوند. از آنها می توانید به عنوان بخشی از پوستر کنفرانس خود نیز استفاده کنید. شما می توانید تصور کنید که شخصی قبل از اینکه مقاله شما را بخواند، حداکثر 30 ثانیه به چکیده گرافیکی شما نگاه می‌کند. در یک پروپوزال، این نوع چکیده به سرعت به ارزیاب می‌گوید که شما به دنبال چه چیزی هستید و بعد به سراغ بقیه پرووزال برود.

چکیده گرافیکی ساده: این چکیده همراه با عنوان مقاله در فهرست مطالب مجله‌، ظاهر می‌شود. هدف از این چکیده، جلب توجه و به دام انداختن مخاطب است تا روی مقاله شما کلیک کند و چکیده متنی را بخواند. از این نوع چکیده به عنوان «قلاب» نام می‌برند تا مخاطب را به دام بیاندازد. هدف از چکیده گرافیکی ساده، جلب توجه و به دام انداختن مخاطب است تا روی مقاله شما کلیک کنند و چکیده متنی را بخوانند. بنابراین، ارائه کامل یافته‌های پژوهش در این نوع چکیده گرافیکی، کاری بی‌فایده است. بهتر است از این نوع چکیده به عنوان «قلاب» استفاده شود، زیرا مخاطب فقط 5 ثانیه برای آن صرف می‌کند.

در چه صورتی چکیده گرافیکی موثر است؟

• خواننده به سرعت و بدون زحمت متوجه شود که پژوهش شما در مورد چیست؟
• چکیده گرافیکی باید خودش خودش را توضیح دهد.
• خواننده باید به سرعت آن را بفهمد و بتواند تصمیم بگیرد که مقاله شما را بخواند یا نه.

فرآیند ایجاد چکیده گرافیکی

این فرایند شامل سه مرحله است:

استخراج مفاهیم مهم: در این مرحله محتوا، مخاطب و هدف مقاله را مدنظر قرار دهید. مفاهیم اصلی را در قالب دو یا سه جمله بیان کنید.

اسکلت‌بندی مفاهیم: پیام را به صورت تصویری روی کاغذ بیاورید. ابتدا عناصر بصری لازم (یک سلول، پروتئین، ترکیب شیمیایی، حیوان …) و عناصر متنی که آنها را همراهی می کند، انتخاب کنید. از پراکندگی بیش از حد  عناصر بصری خودداری کنید. همه عناصر باید به نحوی به یکدیگر متصل شوند و در گروه هایی مشترک طبقه بندی شوند.

طراحی و بازنگری: با حذف یا گروه‌بندی چکیده را ساده کنید. طرح ترسیم شده روی کاغذ را به نرم‌افزار طراحی منتقل کنید. ابتدا راهنمای نویسندگان مجله هدف را بخوانید. این راهنما اطلاعاتی درباره نوع و اندازه فونت، عرض خطوط، رنگ ها و ابعاد چکیده گرافیکی به شما می‌دهد. همچنین اشاره می‌کند که آن را به صورت فایل PDF، TIFF یا PNG در آورید.

می‌توانید از وبگاه‌های رایگان زیر برای انتخاب تصاویر و شکل‌ها استفاده کنید:

https://smart.servier.com/ (medical & life science images)

https://freerangestock.com/category/69/illustrations/page1.html (illustrations)

https://www.flaticon.com/ (icons)

می توانید از وبگاه‌های رایگان برای ساخت چکیده گرافیکی استفاده کنید. عبارت جستجو زیر را گوگل کنید و  این وبگاه‌ها را پیدا کنید.

Online graphical abstract maker

اگر از این وبگاه‌ها نمی‌خواهید استفاده کنید و می‌خواهید خودتان چکیده را تهیه کنید، می‌توانید از نرم‌افزارهای زیر استفاده کنید:

Microsoft PowerPoint

ChemDraw

Adobe Photoshop and Illustrator

CorelDraw

Microsoft Paint