به‌تازگی مقاله‌ای با عنوان بررسی تأثیر سبک‌های مختلف رهبری بر پذیرش هوش مصنوعی (AI) در بین کتابداران دانشگاهی در آموزش عالی از پژوهشگران قطری منتشر شده است. این مطالعه شامل داده‌های مربوط به 50 کتابدار در چهار کشور عربی بود. آنها برای گردآوری داده‌ها از دو پرسشنامه یکی برای ارزیابی درک کتابداران از هوش مصنوعی و دیگری استفاده از پرسشنامه رهبری چند عاملی (MLQ 5×). برای ارزیابی سبک‌های رهبری استفاده کردند. از چندین روش برای تجزیه و تحلیل داده‌ها استفاده شد که عبارتند از: تحلیل همبستگی برای کشف روابط بین متغیرها، آمار استنباطی با استفاده از مدل‌سازی معادلات ساختاری (SEM) برای درک روابط بین سبک‌های رهبری و پذیرش کتابداران ازهوش مصنوعی (AI) و تحلیل رگرسیون برای ارزیابی قدرت پیش‌بینی سبک‌های مختلف رهبری بر ادراک کتابداران از قابلیت استفاده و سودمندی هوش مصنوعی بود.
در این مقاله از سه سبک رهبری تعاملی (transactional leadership)، تحول‌آفرین (transformational leadership) و آزادانه یا “رها کن تا انجام شود” (laissez-faire leadership) استفاده شده است تا تأثیر این سه سبک را بر پذیرش هوش مصنوعی در بین کتابداران دانشگاهی بررسی کند.
رهبری تعاملی، یکی از سبک‌های مدیریتی است که بر تعاملات و تبادلات بین رهبر و اعضای تیم تمرکز دارد. در این سبک، رهبر به‌وضوح مسئولیت‌ها، وظایف و انتظارات را تعریف می‌کند و در ازای عملکرد خوب، پاداش‌هایی ارائه می‌دهد و در صورت عدم انجام وظایف، پیامدهای مشخصی اعمال می‌کند. ویژگی‌های اصلی رهبری تعاملی عبارت‌اند از ساختار مشخص و سلسله‌مراتبی، پاداش و تنبیه (انگیزه افراد از طریق پاداش (مانند ارتقای شغلی) یا اعمال پیامدهای منفی (مانند کاهش حقوق) مدیریت می‌شود)؛ تمرکز بر عملکرد کوتاه‌مدت؛ کمتر کردن پیچیدگی تصمیم‌گیری (رهبر با کنترل مستقیم، سعی می‌کند محیط را پایدار و پیش‌بینی‌پذیر نگه دارد) است. اگرچه این سبک ثبات سازمانی را تضمین می‌کند، ممکن است مانع نوآوری و سازگاری شود که اغلب منجر به موانعی در پذیرش فناوری‌های جدید یا اصلاحات می‌شود.
رهبری تحول‌آفرین، یک سبک مدیریتی است که هدف آن الهام‌بخشی، توانمندسازی و ایجاد تغییرات مثبت در تیم‌ها یا سازمان‌ها است. رهبران تحول‌آفرین تلاش می‌کنند تا با ایجاد چشم‌انداز مشترک، انگیزه‌ای عمیق در افراد ایجاد کرده و آنها را تشویق کنند تا فراتر از انتظارات عمل کنند. رهبران تحول‌آفرین تیم‌های خود را به سمت نوآوری و تغییر الهام می‌بخشند و انگیزه می‌دهند. آنها محیطی را پرورش می‌دهند که برای خلاقیت ارزش قائل است. به عبارتی، ویژگی‌های اصلی رهبری تحول‌آفرین ایجاد چشم‌انداز الهام‌بخش، انگیزه‌بخشی و ارتقای انگیزه درونی افراد؛ توجه فردی؛ تشویق به خلاقیت و نوآوری است.
رهبری آزادانه یا “رها کن تا انجام شود”، سبکی از مدیریت است که رهبر در آن دخالت کمتری در روند تصمیم‌گیری و فعالیت‌های اعضای تیم دارد. به‌عبارت‌دیگر، این نوع رهبری به افراد آزادی و استقلال بیشتری می‌دهد تا به طور خودمختار کار کنند و تصمیم بگیرند. این می‌تواند فرهنگی را تقویت کند که در آن کارکنان احساس قدرت برای کشف ایده‌های جدید کنند، اگرچه ممکن است فاقد ساختار لازم برای مدیریت مؤثر تغییرات سازمانی مهم باشد.
یافته‌های این پژوهش حاکی از آن است که سبک رهبری تحول‌آفرین بیشترین همبستگی مثبت را با پذیرش فناوری هوش مصنوعی در میان کتابداران دانشگاهی دارد. مطالعه حاضر نشان می‌دهد که رهبری تحول‌آفرین نقش کلیدی در تسهیل و اجرای موفقیت‌آمیز هوش مصنوعی در کتابخانه‌های دانشگاهی ایفا می‌کند. همچنین، نتایج این تحقیق بیانگر آن است که کتابدارانی که از ویژگی‌های رهبری تحول‌آفرین برخوردارند، تمایل بیشتری به درک ارزش و سهولت استفاده از هوش مصنوعی از خود نشان می‌دهند.
مطالعه نشان داد که اگر سبک‌های رهبری تعاملی در محیط کتابخانه‌های دانشگاهی غالب باشد، می‌تواند تهدیدی اساسی برای اجرای موفق آمیز هوش مصنوعی باشد. تأکید بر رویه‌های استاندارد، پاداش‌های مشروط، و ترجیح برای حفظ وضعیت موجود که ذات رهبری تعاملی است، ممکن است موانعی را برای پذیرش فناوری‌های هوش مصنوعی ایجاد کند. چنین رویکرد رهبری که بر پیروی از روال‌ها و اهداف کوتاه‌مدت متمرکز است، ممکن است توانایی کتابخانه در بهره‌برداری کامل از مزایای تحول‌آفرین هوش مصنوعی را در زمینه خدمات اطلاعاتی، پشتیبانی از پژوهش‌ها و کارایی عملیاتی مختل کند. همچنین ممکن است چابکی و سازگاری موردنیاز برای حرکت در پیچیدگی‌های یک چشم‌انداز فناورانه به‌سرعت در حال تکامل را مختل کند.
برای تسهیل پیاده‌سازی و اجرای موفقیت‌آمیز هوش مصنوعی در کتابخانه‌های دانشگاهی، یک توصیه استراتژیک، اولویت‌‌بندی برنامه‌های آموزشی متمرکز بر رهبری تحول‌آفرین است. این برنامه‌ها باید کتابداران دانشگاهی را با مهارت‌ها و ذهنیت لازم برای حرکت در چشم‌انداز پویای ادغام هوش مصنوعی مجهز کنند. رهبری تحول‌آفرین که به‌خاطر الهام‌بخشی، انگیزه‌بخشی و پرورش نوآوری شهرت دارد، ذاتاً با الزامات پیاده‌سازی هوش مصنوعی همسو است. کتابداران دانشگاهی با سرمایه‌گذاری در آموزش‌هایی که ویژگی‌های رهبری تحول‌آفرین را پرورش می‌دهند، می‌توانند ظرفیت الهام بخشیدن به فرهنگ سازگاری، خلاقیت و گشودگی openness نسبت به تغییر را توسعه دهند. چنین آموزش‌هایی به رهبران قدرت می‌دهد تا تیم‌های خود را ازطریق پیچیدگی‌های پیشرفت‌های فناورانه هدایت کنند و در نهایت یک محیط مشارکتی را تقویت کند که مزایای احتمالی هوش مصنوعی را در بهبود خدمات اطلاعاتی، پشتیبانی از تحقیقات و کارایی عملیاتی در کتابخانه‌های دانشگاهی به حداکثر برساند.
اطلاعات اصل مقاله:
Shal, T., Ghamrawi, N., & Naccache, H. (2024). Leadership styles and AI acceptance in academic libraries in higher education. The Journal of Academic Librarianship.
https://info-consulting.ir/wp-content/uploads/2025/03/AI-leadership-styles.jpg400400دکتر مریم اسدیhttp://info-consulting.ir/wp-content/uploads/2020/08/Untitled-5-300x200-1.pngدکتر مریم اسدی2025-03-05 11:00:162025-03-05 12:08:15سبک‌های رهبری و پذیرش هوش مصنوعی در کتابخانه‌های دانشگاهی
موضوع هوش مصنوعی (AI) در همه جا در رسانه‌ها مورد بحث است. استیون هاوکینگ، ایلان ماسک و بیل گیتس مرتباً زنگ خطر را درباره هوش مصنوعی به عنوان یک تهدید وجودی برای نوع بشر به صدا در می آوردند. روزنامه‌ای باز کنید، تلویزیون را روشن کنید، یا وارد اینترنت شوید، اطلاعات و نظرات زیادی درباره هوش مصنوعی و تأثیر بالقوه آن بر زندگی انسان پیدا خواهید کرد. علاوه بر اینکه هوش مصنوعی یک موضوع داغ در رسانه‌ها است، متون علمی پزشکی و حقوق مملو از پژوهش‌های هوش مصنوعی است.
هوش مصنوعی را به عنوان یک تغییردهنده بازی، اگر نه مخل، می شناسد. هوش مصنوعی امروزه در حوزه حقوق – در زمینه‌های بررسی قرارداد، صدور صورت‌حساب و انتخاب هیئت منصفه استفاده می‌شود. در حوزه پزشکی، توانایی هوش مصنوعی در تحلیل مجموعه داده‌های حجیم به آن اجازه داده است که در توانایی‌های تشخیصی از انسان پیشی بگیرد. اساتید حقوق و پزشکی همچنین اذعان کرده‌اند که هوش مصنوعی روش آموزش حرفه‌ای آنان را تغییر می‌دهد و در نهایت تعداد وکلا و پزشکان مورد نیاز در نیروی کار آینده را کاهش می‌دهد.
ما همیشه تغییراتی را که در دو سال آینده اتفاق می‌افتد بیش از حد برآورد می کنیم و تغییراتی را که در ده سال آینده اتفاق می‌افتد دست‌کم می‌گیریم.» -بیل گیتس
با این حال، موضوع هوش مصنوعی در همه رشته‌ها مطرح نیست – در ادبیات کتابداری نیز وجود ندارد. عجیب است، برای حرفه‌ای که بیش از سهم خود در مقابله با فناوری‌های مخرب در طول سال‌ها انجام داده است، ما کتابداران در مقایسه با سایر حرفه‌ها به هیچ وجه در مورد هوش مصنوعی بحث نمی‌کنیم. ما هیچ پژوهش اساسی درباره این موضوع توسعه نداده‌ایم و مدارس کتابداری ما احتمال کاهش پذیرش در این رشته را تأیید نکرده‌اند.
قابلیت یادگیری ماشینی، پردازش زبان طبیعی و قدرت محاسباتی عظیم سه جنبه هوش مصنوعی هستند که بر حرفه حقوق و پزشکی تأثیر می‌گذارند. اینها موارد بر حرفه کتابداری نیز تأثیر خواهند گذاشت.
کنجکاو بودیم: چرا در متون حرفه‌ای ما بحث درباره هوش مصنوعی کم است؟ برای درک این موضوع، همکاران خود را درباره درک آنها از هوش مصنوعی، به ویژه در رابطه با آینده، تأثیر بالقوه بر کار مان و تعداد نیروی کار مورد بررسی قرار دادیم.
روش‌شناسی
برای هدف نظرسنجی، واتسون آی‌بی‌ام (IBM’s Watson) را به‌عنوان نماینده‌ای از هوش مصنوعی تعیین کردیم. واتسون یک محصول نسبتاً شناخته شده ، همراه با سیستم‌های مشابه مبتنی بر هوش مصنوعی، مانند الکسای آمازون و سیری اپل است. احساس کردیم که واتسون می تواند به راحتی توسط پاسخ‌دهندگان ما مفهوم‌سازی شود، زیرا مانند کتابداران به سوالات پاسخ می‌دهد. برخلاف کتابداران، واتسون برای انجام این کار به یادگیری ماشین و قدرت محاسباتی عظیم متکی است.
مجوز مدل‌سازی نظرسنجی خود را بر اساس موردی که توسط کارشناسان هوش مصنوعی مولر و بوستروم (2016) استفاده شده بود دریافت کردیم. نظرسنجی، «ادراک کتابخانه‌ای از هوش مصنوعی» با استفاده از Qualtrics ایجاد شد و تأیید هیئت بازبینی سازمانی را دریافت کرد. این ابزار در طی ماه‌های مه و ژوئن 2017 بین لیست‌سرو خدمات کتابخانه‌های حرفه ای توزیع شد. این نظرسنجی دارای 10 سوال بود. از نظر عددی، پاسخ ها از 307 تا 341 متغیر بود.
نمودار 1 نشان می‌دهد که 56.3 درصد از پاسخ‌دهندگان احساس می‌کنند که هوش مصنوعی تأثیری دگرگون کننده بر کتابداری خواهد داشت. با کمال تعجب، 43.69 درصد از پاسخ‌دهندگان – که در زمینه‌ای حرفه‌ای کار می‌کنند که به سطح بالایی از مهارت فنی نیاز دارد – احساس می‌کنند که هوش مصنوعی تأثیر کمی بر کتابداری خواهد داشت یا هیچ تأثیری ندارد. این یک انحراف از پیش‌بینی‌هایی است (هرچند محدود) که در متون کتابداری یافت می‌شود: «[T] سؤال این نیست که چه فناوری تحت تأثیر قرار می‌گیرد، بلکه بیشتر این است که چه فناوری، در صورت وجود، تحت تأثیر هوش مصنوعی باقی می‌ماند» (فرناندز 2016).
علاوه بر این، هر دو انجمن وکلای آمریکا و انجمن پزشکی آمریکا هوش مصنوعی را در ادبیات خود و در جلسات سالانه خود به رسمیت شناخته‌اند. در یک میزگرد در سال 2016 در نشست سالانه انجمن وکلای آمریکا، به این نتیجه رسیدیم که «عاقلانه است که اکنون [هوش مصنوعی] را در آغوش بگیریم تا بتواند ابزاری در مقابل یک مانع باشد».
در سوال دو (نگاه کنید به نمودار 2)، از پاسخ‌دهندگان خود پرسیدیم که کدام بخش‌ها بیشتر تحت‌تأثیر هوش مصنوعی قرار می گیرند. به استثنای خدمات دسترسی، احساس می‌کنیم که نتایج دقیقاً منعکس کننده بخش‌هایی است که در حال حاضر تحت‌تأثیر قرار گرفته‌اند و کارشناسان پیش‌بینی می‌کنند در آینده نزدیک اتفاق خواهد افتاد.
در حال حاضر، خدمات مجازی در کتابخانه‌ها، که توسط عوامل بازار هدایت می‌شوند، هوش مصنوعی را به شکل نرم‌افزار کشف discovery software اضافه شده به نظام یکپارچه کتابخانه یا به‌عنوان سیستم‌های جمع‌آوری اطلاعات با ارزش افزوده/متن کامل ارائه شده توسط EBSCO و ProQuest پذیرفته‌اند. علاوه بر این، «کاربردی بودن هوش مصنوعی در زمینه‌هایی مانند فهرست‌نویسی، رده‌بندی، مستندسازی، مجموعه‌سازی و غیره سال به سال در حال بهبود به نظر می‌رسد» (مگلی 2015).
متعجب شدیم که پاسخ‌دهندگان خدمات دسترسی را در مقیاس بخش‌هایی که می‌تواند تحت تأثیر هوش مصنوعی قرار گیرند، بالاتر نمی‌دانند. در سؤالات سه، چهار و پنج، از کتابداران خواسته شد تا زمان استفاده از ابررایانه ها در کتابخانه ها را پیش بینی کنند (نگاه کنید به نمودار 3). اکثریت قریب به اتفاق (214) احساس می کنند که به احتمال 90 درصد است که ابر رایانه ها در حدود 30 سال (2047) بعد در کتابخانه استفاده شوند.
اکثر پاسخ دهندگان در هر گروه، احتمال کمی برای برخاستن فوری برای استفاده از ابر رایانه در کتابخانه‌ها را می‌بینند. برخلاف پاسخ دهندگان ، گزارشی از کنسرسیوم رسانه‌های جدید (شریک ACRL) 4 تا 5 سال را به عنوان زمان پذیرش هوش مصنوعی در کتابخانه ها پیش بینی می کند.
این گزارش توسعه دستورالعمل‌ها را تشویق می‌کند و ادعا می‌کند که هوش مصنوعی «می‌تواند بار کتابداران را کاهش دهد و زمان را برای تمرکز بر وظایف دیگر، مانند آموزش و بهبود تحقیق، آزاد کند».
در حوزه حقوق، پلتفرم واتسون ROSS Intelligence می تواند 1 میلیون صفحه قانون قضایی را در یک ثانیه بخواند. در شرکت های حقوقی بزرگ 20 تا 30 ساعت در زمان برای هر پرونده صرفه جویی می شود. در پزشکی، ایزابل اطلاعات بیمار را جمع آوری می کند و توسط پزشکان برای کمک به ایجاد یا گسترش تشخیص افتراقی استفاده می شود.
سؤالات ششم تا هشتم در مورد چشم انداز شغلی حرفه ما پرسیده شد، از جمله جایگزینی احتمالی کتابداران با ابر رایانه و اینکه اگر ابر رایانه جایگزین شود مثبت یا منفی خواهد بود.
اکثر پاسخ دهندگان اکثراً هوش مصنوعی را به صورت مثبت می بینند و فکر نمی کنند – یا نمی دانند – آیا هوش مصنوعی جایگزین کتابداران خواهد شد. آنها احساس می کنند که ابر رایانه یا نیاز به کتابداران را افزایش می دهد یا ت
غییری ایجاد نمی کند. کتابدارانی که به نظرسنجی ما پاسخ دادند از توسعه یک ربات کتابخانه ای تعاملی به نام شیائوتو در دانشگاه پکن در چین آگاه نیستند. به‌علاوه، چشم‌انداز حرفه‌ای به‌طور قابل‌توجهی از دیدگاه پزشکان و وکلا که ظهور «وکلای روبات» و روبات‌های مراقبت‌های بهداشتی شخصی را تصدیق می‌کنند، انحراف دارد.
در سوال نهم، از پاسخ دهندگان پرسیدیم که آیا تا به حال مقاله ای در مورد ابررایانه ها در ادبیات مطالعه کرده اند. همانطور که می بینید، بیش از 75درصد چیزی در مورد این موضوع نخوانده اند، که می تواند عدم بحث در رتبه های مربوط به آن را توضیح دهد.
ما از پاسخ دهندگان پرسیدیم که آیا می خواهند در کارگاه آموزشی هوش مصنوعی در کتابخانه شرکت کنند. ناامید شدیم که دیدیم تنها 47.42 درصد از پاسخ دهندگان به این موضوع علاقه مند هستند.
همکاران در پزشکی و حقوق اذعان کرده اند که پزشکان آنها نیاز به آموزش مداوم در این فناوری جدید دارند. در سال 2017، حدود 2000 پزشک در هشتمین سالانه Health Datapalooza شرکت کردند که به بهبود سلامت از طریق استفاده از قدرت داده و فناوری اختصاص داشت. علاوه بر این، یکی از محبوب‌ترین پیشنهادات آموزش مداوم برحسب تقاضا از سوی انجمن وکلای آمریکا، ظهور ماشین‌ها: هوش مصنوعی و آینده قانون‌گذاری است.
نتیجه‌گیری
هدف از پژوهش، بررسی نظرات کتابداران دانشگاهی در مورد تأثیر هوش مصنوعی (مانند واتسون) بر حرفه ما بود. بیایید در مورد مهم ترین نتایج نظرسنجی صحبت کنیم. برخلاف حرفه‌های حقوق و پزشکی، این نظرسنجی نشان می‌دهد که کتابداران بیش از حد نگران فرسایش شغلی یا تأثیرات دگرگون‌کننده هوش مصنوعی بر حوزه کتابداری نیستند. به نظر می رسد تصور و احتمال کتابداران از زمانی که این تحول در چه زمانی اعمال می شود 30 سال آینده باشد. این به طور اساسی با پیش بینی کارشناسان کتابخانه خودمان متفاوت است.
این واقعیت که پاسخ‌دهندگان در ادبیات حرفه‌ای ما درباره هوش مصنوعی نخوانده‌اند، بسیار مهم بود، همچنین واکنش ملایم آنها به شرکت در کارگاه آموزشی در این زمینه بسیار مهم بود. با سرعت سریع پیشرفت در فناوری هوش مصنوعی، مشتاق هستیم که این نظرسنجی را در 3 سال دیگر برای مقایسه نتایج انجام دهیم.
توصیه‌ها
هوش مصنوعی اغلب به عنوان یک حقه یا چیزهای علمی تخیلی در نظر گرفته می‌شود. حدس اولیه ما برای این مطالعه این بود که هوش مصنوعی بر تعداد کتابداران مورد نیاز برای کار تأثیر منفی خواهد گذاشت و این تأثیر در 10 سال آینده احساس خواهد شد. توانستیم کمبود این موضوع را در متون کتابداری حرفه‌ای در مقایسه با آنچه در سایر حرفه‌ها وجود دارد شناسایی کنیم. همچنین می‌خواستیم بدانیم چرا بحثی در مورد هوش مصنوعی در بین کتابداران وجود ندارد.
نتایج نظرسنجی حاکی از احساس رضایت بیش از حد در میان کتابداران در رابطه با تأثیرات دگرگون‌کننده و مخرب این فناوری است. در 35 سال گذشته، کتابخانه‌های دانشگاهی با موفقیت خودکارسازی را پذیرفته‌اند. چرا در این زمان، سرمان را زیر شن فرو کرده‌ایم؟ آن را به بحث تغییر آب و هوا تشبیه می‌کنیم – داده‌ها وجود دارد، اما تصمیم می‌گیریم آن را نادیده بگیریم.
شاید اکنون زمان آن رسیده است که از برادرانمان در رشته‌های حقوق و پزشکی پیروی کنیم و فعال باشیم. با انجام این کار، می‌توانیم از هوش مصنوعی به عنوان ابزاری استفاده کنیم که به ما امکان می‌دهد روی وظایف دیگری مانند تدریس و تحقیق تمرکز کنیم. روسای مدارس کتابداری باید بحث را با پرداختن به تغییر برنامه درسی آغاز کنند و بپرسند: «آیا سطوح فعلی آموزش در مدارس کتابداری کافی است؟» علاوه بر این، فرصت زیادی برای تحقیقات بیشتر درباره این موضوع وجود دارد. زمان آن فرا رسیده است که سازمان‌های حرفه‌ای ما، گروه‌های علاقه‌مند ویژه، کارگاه‌ها و فرصت‌های توسعه حرفه‌ای را برای کشف پیامدهای این فناوری به سرعت در حال تکامل ایجاد کنند.
در حرکت رو به جلو، باید به گذشته دل ببندیم – کتابخانه‌ها نه تنها توانسته‌اند گلیم خود را از آب بیرون بیاورند، بلکه در مواجهه با فناوری‌های مخرب موفق شوند. معتقد نیستیم که هوش مصنوعی یک تهدید وجودی برای کتابداری است. باید به عنوان یک فرصت به آن نگاه کرد. باید بدانیم که زمان آن زمان نیست، اکنون است. این سیل تغییرات یک فریب یا چیزهای علمی تخیلی نیست، و اگر توجهمان از بین برود ممکن است غرق شویم.
منابع:
Fernandez, P. (2016). “ ‘Through the Looking Glass: Envisioning New Library Technologies’ Understanding Artificial Intelligence.” Library Hi Tech News, 33(3), 20–23.
Mogali, S. (2015). “Artificial Intelligence and Its Applications in Libraries.” Delhi. Müller, V., and Bostrom, N. (2016). “Future Progress in Artificial Intelligence: A Survey of Expert Opinion.” In V. Müller (Ed.), Fundamental Issues of Artificial Intelligence, First Edition, 555–572. New York:
Springer
https://info-consulting.ir/wp-content/uploads/2023/11/AIlibraries.jpg400400دکتر مریم اسدیhttp://info-consulting.ir/wp-content/uploads/2020/08/Untitled-5-300x200-1.pngدکتر مریم اسدی2023-11-05 13:12:212023-11-07 15:13:09تصورات کتابداران از هوش مصنوعی و تاثیر بالقوه آن روی حرفه
