رفتار اطلاعاتی چیست؟
ترکیب «رفتار اطلاعاتی» برای توصیف روش‌های تعامل آدمیان با اطلاعات وضع شده است؛ به ویژه برای شیوه هایی که افراد انسانی به دنبال اطلاعات می روند و از آن استفاده می کنند (1). از نظر فیشر و جولین[1] رفتار اطلاعاتی به نیازهای اطلاعاتی افراد توجه دارد و اینکه چگونه آنها در نقشهای مختلف آن را به طور هدفمند یا بی هدف جستجو، مدیریت، و از آن استفاده میکنند (2). واژه «رفتار» در ترکیب فوق به این معنا نیست که آنچه مطالعه می‌شود، به رفتار مشاهده‌پذیر محدود است؛ رفتار اطلاعاتی به اندیشه‌ها و احساسات کاربران نیز می پردازد (3). همچنین، مطالعات «رفتار اطلاعاتی» هدایت طیف وسیعی از پژوهش‌ها را به منظور درک عمیق‌تر و همه‌جانبه رابطه انسان با اطلاعات بر عهده دارد.
ویلسون[2] رفتاراطلاعاتی را عمومی‌ترین حوزه پژوهشی در علم اطلاعات می داند. او چهار نوع رفتار شامل 1) رفتار اطلاعاتي، 2) رفتار اطلاع جويي[3]، 3) رفتار اطلاع يابي و 4) رفتار استفاده از اطلاعات را از يکديگر متمايز می‌داند. رفتار اطلاعاتي[4] به نظر او کل رفتار انسان (فعال و غیرفعال) را در ارتباط با منابع و مجراهای اطلاعات دربرمی گیرد؛ رفتار اطلاع جويي جستجوي هدفمند اطلاعات است و می تواند با سامانه‌های دستي (مانند روزنامه يا کتابخانه)، انجام شود يا با سامانههاي مبتني بر رايانه (وب جهانگستر). رفتار اطلاع يابي[5] فرع بر رفتار اطلاع‌جویی است و به تعامل با نظام هاي اطلاعاتی مبتني بر رايانه مربوط می شود و تعاملات با سامانه بازیابی را شامل مي شود. سرانجام رفتار استفاده از اطلاعات[6] ، رفتارهای بدنی و ذهنيای است که در اثر راه یافتن اطلاعات به درون دستگاه معرفتي رخ می دهد؛ مانند علامت گذاري بخش هايي از يک متن و مقايسه اطلاعات جديد با دانش موجود (4، ص1-2). بدین گونه، ویلسون این چهار دسته را دارای رابطه سلسله مراتبی می داند. اما اسپینک[7] رفتار اطلاعاتی را مجموعه ای از ریزفرایندها، شامل اطلاع جویی، اطلاع جویی در زندگی روزمره (معنابخشی)، کندوکاو اطلاعات[8] (نظریه کندوکاو اطلاعاتی یا کندوکاو بهینه نظریه ای است که رفتار بازیابی اطلاعات جویندگان اطلاعات را توصیف می کند و پیرُولی و کارد در سال 1999 آن را پیشنهاد کردند. در این نظریه از مفاهیم مشابه نظریه جستجوی غذا توسط جانوران استفاده شده است. نظریه جستجوی غذا به زیست شناسان کمک می کند تا عوامل تعیین کننده در سلیقه غذایی و راهبردهای تغذیه ای جانوران را درک کنند. نظریه کندوکاو اطلاعاتی موضوع کندوکاو را اطلاعات قرار می دهد و جویندگان اطلاعات، مانند جانوران، همیشه در حال تصمیم گیری درباره این هستند که به دنبال چه اطلاعاتی بگردند؟ آیا در فضای اطلاعاتی موجود بمانند و به دنبال اطلاعات بیشتر بگردند یا به سراغ منبع دیگری بروند؟ کدام مسیر را دنبال کنند؟ و در چه مرحله‌ای به جستجوی خود خاتمه دهند؟ (6،5). رفتار اطلاعاتی فرد در نتیجه فعل و انفعالات میان این ریزفرایندها شکل می گیرد (7، صص83-85).
برای مشاهده متن کامل این مقاله که در دایره المعارف کتابداری و اطلاع رسانی ایران توسط اینجانب نگاشته شده است به پیوند زیر بروید:
