در این مقاله به برخی از عناصر کلیدی طراحی پرداختم که می‌تواند به کتابداران در ایجاد فضای کتابخانه کاربرمحور کمک کند. توجه به این عناصر موجب می‌شود از یک سو درک صحیح و کاملی از نیازها و انتظارات کاربران کتابخانه بدست آوریم؛ و از سوی دیگر فضایی طراحی کنیم که برای کاربران کتابخانه لذت‌بخش باشد، استفاده‌پذیری از خدمات و منابع کتابخانه را افزایش دهد و تجربه موثر و تصویر رضایت‌بخشی در ذهن کاربران در استفاده از کتابخانه ایجاد کند.

این مقاله از تجربه شخصی (دکتر مریم اسدی)، جامعه لینکدین (LinkedIn community ) و هوش مصنوعی بهره برده است. 

کاربرپژوهی[1]

کاربرپژوهی فرآیند جمع‌آوری داده‌ها و دیدگاه‌هایی درباره کاربران یک کتابخانه مانند اطلاعات جمعیت‌شناختی، نیازها، انگیزه‌ها، چالش‌ها و رضایت آنها است. کاربرپژوهی را می‌‎توان با روش‌های مختلفی مانند نظرسنجی، مصاحبه، مشاهدات، گروه‌های تمرکز و آزمون‌های استفاده‌پذیری انجام داد. کاربرپژوهی می‌‌تواند به کتابداران کمک کند تا مشکلات و فرصت‌هایی را که کاربران با آن مواجه‌اند شناسایی کنند و راه‌حل‌هایی برای آن بیابند. همچنین کاربرپژوهی می‌تواند به کتابداران کمک کند تا اثربخشی و استفاده‌پذیری خدمات، فضاها و نظام‌های موجود در کتابخانه را ارزیابی کنند.

پرسونای کاربر[2]

پرسونای کاربر، بازنمودهای خیالی از کاربران معمولی یا ایده‌آل یک کتابخانه است که بر اساس داده‌های حاصل از پژوهش کاربر بدست می‌آید. شناخت شخصیت‌های کاربر می‌توانند به کتابداران کمک کنند تا انواع مختلف کاربرانی که از کتابخانه آنها بازدید می‌کنند یا از آنها استفاده می‌کنند، اهداف، رفتارها، ترجیحات و نارضایتی آنها را درک کنند. پرسونای کاربر همچنین می‌توانند به کتابداران کمک کنند تا با کاربران خود ارتباط برقرار کنند. با آنها همدلی کنند. خدمات، فضاها و نظام‌هایی متناسب با نیازها و انتظارات آنها طراحی کنند. شخصیت کاربر را می‌توان با استفاده از الگوها، ابزارها یا داستان ها ایجاد کرد. این الگو باید شامل جزئیاتی مانند نام، سن، شغل، پیشینه فرد، نیازها، انگیزه ها، سرخوردگی‌ها و سناریوها باشد.

نقشه‌های سفر کاربر[3]

نقشه‌های سفر کاربر ابزارهای بصری است که گام ها و تعاملات کاربران را هنگام استفاده از خدمت، فضا یا سیستم کتابخانه نشان می‌دهند. نقشه‌های سفر کاربر می‌تواند به کتابداران کمک کنند تا تجربه کاربر را از دیدگاه کاربر ترسیم کنند و نقاط تماس، احساسات، سرخوردگی‌ها و فرصت‌هایی را شناسایی کنند که کاربران در طول مسیر با آنها مواجه می‌شوند. نقشه‌های سفر کاربر همچنین می‌تواند به کتابداران کمک کند تا با حذف یا کاهش نقاط اصطکاک و افزودن نقاط مثبت، تجربه کاربری را بهینه کنند. نقشه‌های سفر کاربر را می توان با استفاده از دیاگرام‌ها، نمودارها یا داستان‌‌سازی ایجاد کرد. این نمودارها باید شامل جزئیاتی مانند مراحل، اقدامات، افکار، احساسات و فرصت‌ها باشد.

بازخورد کاربر

بازخورد کاربر فرآیند جمع آوری و تجزیه و تحلیل نظرها و پیشنهادهای کاربران یک خدمت، فضا یا نظام کتابخانه است. آن می‌تواند به کتابداران کمک کند تا رضایت و وفاداری کاربران را اندازه‌گیری کنند و نقاط قوت و ضعف طراحی خود را شناسایی کنند. بازخورد کاربر همچنین می‌تواند به کتابداران کمک کند تا طراحی خود را با تصور کاربر از کتابخانه بهبود بخشند و نوآوری کنند. بازخوردها را می‌توان با روش‌های مختلفی مانند نظرسنجی، مصاحبه، بررسی، رتبه‌بندی، نظرها و پیشنهادها جمع‌آوری کرد.

آزمون کاربر

آزمون کاربر فرآیند ارزیابی استفاده‌پذیری و عملکرد یک خدمت، فضا یا نظام کتابخانه با کاربران واقعی یا بالقوه است. آن می‌تواند به کتابداران کمک کند تا مفروضات و فرضیه‌های طراحی خود را اعتبارسنجی کنند و مشاهده کنند که کاربران چگونه با طراحی آنان در موقعیت‌های واقعی یا شبیه سازی شده تعامل دارند. آزمون کاربر همچنین می‌تواند به کتابداران کمک کند تا هرگونه مشکل در استفاده، خطا یا اشکالی را که بر تجربه کاربر تأثیر می‌گذارد شناسایی و برطرف کنند. آزمون کاربر را می‌توان با روش‌های مختلفی انجام داد، مانند آزمون استفاده‌پذیری، آزمون‌های بتا، تست‌های A/B و ارزیابی‌های اکتشافی.

هم‌آفرینی کاربر[4]

هم‌آفرینی کاربر فرآیندی است که در آن کاربران یک خدمت، فضا یا سیستم کتابخانه در فرآیند طراحی همکاری و مشارکت دارند. آن می‌تواند به کتابداران کمک کند تا از خلاقیت و تخصص کاربران خود بهره‌ ببرند. همچنین ایده‌ها و راه‌حل‌هایی را تولید کنند که مرتبط‌تر، متنوع‌تر و نوآورانه‌تر باشد. هم‌آفرینی کاربر همچنین می‌تواند به کتابداران کمک کند تا اطمینان‌پذیری و تعامل با کاربران خود را افزایش دهند و حس مالکیت و جامعه‌پذیری کاربران را تقویت کنند. هم‌آفرینی کاربر می‌تواند با روش‌های مختلفی مانند کارگاه‌های آموزشی، رویدادهای هکاتون، جمع‌سپاری و طراحی مشارکتی انجام شود.

[1] – User Research

[2]– User Persona

[3] – User journey maps

[4] – User co-creation

اقتباس از منبع:

https://www.linkedin.com/advice/3/what-some-key-design-elements-consider-when-creating-3myzc

مقدمه

موضوع هوش مصنوعی (AI) در همه جا در رسانه‌ها مورد بحث است. استیون هاوکینگ، ایلان ماسک و بیل گیتس مرتباً زنگ خطر را درباره هوش مصنوعی به عنوان یک تهدید وجودی برای نوع بشر به صدا در می آوردند. روزنامه‌ای باز کنید، تلویزیون را روشن کنید، یا وارد اینترنت شوید، اطلاعات و نظرات زیادی درباره هوش مصنوعی و تأثیر بالقوه آن بر زندگی انسان پیدا خواهید کرد. علاوه بر اینکه هوش مصنوعی یک موضوع داغ در رسانه‌ها است، متون علمی پزشکی و حقوق مملو از پژوهش‌های هوش مصنوعی است.

هوش مصنوعی را به عنوان یک تغییردهنده بازی، اگر نه مخل، می شناسد. هوش مصنوعی امروزه در حوزه حقوق – در زمینه‌های بررسی قرارداد، صدور صورت‌حساب و انتخاب هیئت منصفه استفاده می‌شود. در حوزه پزشکی، توانایی هوش مصنوعی در تحلیل مجموعه داده‌های حجیم به آن اجازه داده است که در توانایی‌های تشخیصی از انسان پیشی بگیرد. اساتید حقوق و پزشکی همچنین اذعان کرده‌اند که هوش مصنوعی روش آموزش حرفه‌ای آنان را تغییر می‌دهد و در نهایت تعداد وکلا و پزشکان مورد نیاز در نیروی کار آینده را کاهش می‌دهد.

---

ما همیشه تغییراتی را که در دو سال آینده اتفاق می‌افتد بیش از حد برآورد می کنیم و تغییراتی را که در ده سال آینده اتفاق می‌افتد دست‌کم می‌گیریم.» -بیل گیتس

---

با این حال، موضوع هوش مصنوعی در همه رشته‌ها مطرح نیست – در ادبیات کتابداری نیز وجود ندارد. عجیب است، برای حرفه‌ای که بیش از سهم خود در مقابله با فناوری‌های مخرب در طول سال‌ها انجام داده است، ما کتابداران در مقایسه با سایر حرفه‌ها به هیچ وجه در مورد هوش مصنوعی بحث نمی‌کنیم. ما هیچ پژوهش اساسی درباره این موضوع توسعه نداده‌ایم و مدارس کتابداری ما احتمال کاهش پذیرش در این رشته را تأیید نکرده‌اند.

قابلیت یادگیری ماشینی، پردازش زبان طبیعی و قدرت محاسباتی عظیم سه جنبه هوش مصنوعی هستند که بر حرفه حقوق و پزشکی تأثیر می‌گذارند. اینها موارد بر حرفه کتابداری نیز تأثیر خواهند گذاشت.

---

کنجکاو بودیم: چرا در متون حرفه‌ای ما بحث درباره هوش مصنوعی کم است؟ برای درک این موضوع، همکاران خود را درباره درک آنها از هوش مصنوعی، به ویژه در رابطه با آینده، تأثیر بالقوه بر کار مان و تعداد نیروی کار مورد بررسی قرار دادیم.

---

روش‌شناسی

برای هدف نظرسنجی، واتسون آی‌بی‌ام (IBM’s Watson) را به‌عنوان نماینده‌ای از هوش مصنوعی تعیین کردیم. واتسون یک محصول نسبتاً شناخته شده ، همراه با سیستم‌های مشابه مبتنی بر هوش مصنوعی، مانند الکسای آمازون و سیری اپل است.  احساس کردیم که واتسون می تواند به راحتی توسط پاسخ‌دهندگان ما مفهوم‌سازی شود، زیرا مانند کتابداران به سوالات پاسخ می‌دهد. برخلاف کتابداران، واتسون برای انجام این کار به یادگیری ماشین و قدرت محاسباتی عظیم متکی است.

 مجوز مدل‌سازی نظرسنجی خود را بر اساس موردی که توسط کارشناسان هوش مصنوعی مولر و بوستروم (2016) استفاده شده بود دریافت کردیم. نظرسنجی، «ادراک کتابخانه‌ای از هوش مصنوعی» با استفاده از Qualtrics ایجاد شد و تأیید هیئت بازبینی سازمانی را دریافت کرد. این ابزار در طی ماه‌های مه و ژوئن 2017 بین لیست‌سرو خدمات کتابخانه‌های حرفه ای توزیع شد. این نظرسنجی دارای 10 سوال بود. از نظر عددی، پاسخ ها از 307 تا 341 متغیر بود.

نمودار 1 نشان می‌دهد که 56.3 درصد از پاسخ‌دهندگان احساس می‌کنند که هوش مصنوعی تأثیری دگرگون کننده بر کتابداری خواهد داشت. با کمال تعجب، 43.69 درصد از پاسخ‌دهندگان  – که در زمینه‌ای حرفه‌ای کار می‌کنند که به سطح بالایی از مهارت فنی نیاز دارد – احساس می‌کنند که هوش مصنوعی تأثیر کمی بر کتابداری خواهد داشت یا هیچ تأثیری ندارد. این یک انحراف از پیش‌بینی‌هایی است (هرچند محدود) که در متون کتابداری  یافت می‌شود: «[T] سؤال این نیست که چه فناوری تحت تأثیر قرار می‌گیرد، بلکه بیشتر این است که چه فناوری، در صورت وجود، تحت تأثیر هوش مصنوعی باقی می‌ماند» (فرناندز 2016).

علاوه بر این، هر دو انجمن وکلای آمریکا و انجمن پزشکی آمریکا هوش مصنوعی را در ادبیات خود و در جلسات سالانه خود به رسمیت شناخته‌اند. در یک میزگرد در سال 2016 در نشست سالانه انجمن وکلای آمریکا، به این نتیجه رسیدیم که «عاقلانه است که اکنون [هوش مصنوعی] را در آغوش بگیریم تا بتواند ابزاری در مقابل یک مانع باشد».

در سوال دو (نگاه کنید به نمودار 2)، از پاسخ‌دهندگان خود پرسیدیم که کدام بخش‌ها بیشتر تحت‌تأثیر هوش مصنوعی قرار می گیرند. به استثنای خدمات دسترسی، احساس می‌کنیم که نتایج دقیقاً منعکس کننده بخش‌هایی است که در حال حاضر تحت‌تأثیر قرار گرفته‌اند و کارشناسان پیش‌بینی می‌کنند در آینده نزدیک اتفاق خواهد افتاد.

در حال حاضر، خدمات مجازی در کتابخانه‌ها، که توسط عوامل بازار هدایت می‌شوند، هوش مصنوعی را به شکل نرم‌افزار کشف discovery software اضافه شده به نظام یکپارچه کتابخانه یا به‌عنوان سیستم‌های جمع‌آوری اطلاعات با ارزش افزوده/متن کامل ارائه شده توسط EBSCO و ProQuest پذیرفته‌اند. علاوه بر این، «کاربردی بودن هوش مصنوعی در زمینه‌هایی مانند فهرست‌نویسی، رده‌بندی، مستندسازی، مجموعه‌سازی و غیره سال به سال در حال بهبود به نظر می‌رسد» (مگلی 2015).

متعجب شدیم که پاسخ‌دهندگان خدمات دسترسی را در مقیاس بخش‌هایی که می‌تواند تحت تأثیر هوش مصنوعی قرار گیرند، بالاتر نمی‌دانند.  در سؤالات سه، چهار و پنج، از کتابداران خواسته شد تا زمان استفاده از ابررایانه ها در کتابخانه ها را پیش بینی کنند (نگاه کنید به نمودار 3). اکثریت قریب به اتفاق (214) احساس می کنند که به احتمال 90 درصد است که ابر رایانه ها در حدود 30 سال (2047) بعد در کتابخانه استفاده شوند.

اکثر پاسخ دهندگان در هر گروه، احتمال کمی برای برخاستن فوری برای استفاده از ابر رایانه در کتابخانه‌ها را می‌بینند. برخلاف پاسخ دهندگان ، گزارشی از کنسرسیوم رسانه‌های جدید (شریک ACRL) 4 تا 5 سال را به عنوان زمان پذیرش هوش مصنوعی در کتابخانه ها پیش بینی می کند.

این گزارش توسعه دستورالعمل‌ها را تشویق می‌کند و ادعا می‌کند که هوش مصنوعی «می‌تواند بار کتابداران را کاهش دهد و زمان را برای تمرکز بر وظایف دیگر، مانند آموزش و بهبود تحقیق، آزاد کند».

در حوزه حقوق، پلتفرم واتسون ROSS Intelligence می تواند 1 میلیون صفحه قانون قضایی را در یک ثانیه بخواند. در شرکت های حقوقی بزرگ  20 تا 30 ساعت در زمان برای هر پرونده صرفه جویی می شود. در پزشکی، ایزابل اطلاعات بیمار را جمع آوری می کند و توسط پزشکان برای کمک به ایجاد یا گسترش تشخیص افتراقی استفاده می شود.

سؤالات ششم تا هشتم در مورد چشم انداز شغلی حرفه ما پرسیده شد، از جمله جایگزینی احتمالی کتابداران با ابر رایانه و اینکه اگر ابر رایانه جایگزین شود مثبت یا منفی خواهد بود.

اکثر پاسخ دهندگان اکثراً هوش مصنوعی را به صورت مثبت می بینند و فکر نمی کنند – یا نمی دانند – آیا هوش مصنوعی جایگزین کتابداران خواهد شد. آنها احساس می کنند که ابر رایانه یا نیاز به کتابداران را افزایش می دهد یا ت

غییری ایجاد نمی کند. کتابدارانی که به نظرسنجی ما پاسخ دادند از توسعه یک ربات کتابخانه ای تعاملی به نام شیائوتو در دانشگاه پکن در چین آگاه نیستند. به‌علاوه، چشم‌انداز حرفه‌ای به‌طور قابل‌توجهی از دیدگاه پزشکان و وکلا که ظهور «وکلای روبات» و روبات‌های مراقبت‌های بهداشتی شخصی را تصدیق می‌کنند، انحراف دارد.

در سوال نهم، از پاسخ دهندگان پرسیدیم که آیا تا به حال مقاله ای در مورد ابررایانه ها در ادبیات مطالعه کرده اند. همانطور که می بینید، بیش از 75درصد چیزی در مورد این موضوع نخوانده اند، که می تواند عدم بحث در رتبه های مربوط به آن را توضیح دهد.

ما از پاسخ دهندگان پرسیدیم که آیا می خواهند در کارگاه آموزشی هوش مصنوعی در کتابخانه شرکت کنند.  ناامید شدیم که دیدیم تنها 47.42 درصد از پاسخ دهندگان به این موضوع علاقه مند هستند.

همکاران در پزشکی و حقوق اذعان کرده اند که پزشکان آنها نیاز به آموزش مداوم در این فناوری جدید دارند. در سال 2017، حدود 2000 پزشک در هشتمین سالانه Health Datapalooza شرکت کردند که به بهبود سلامت از طریق استفاده از قدرت داده و فناوری اختصاص داشت. علاوه بر این، یکی از محبوب‌ترین پیشنهادات آموزش مداوم برحسب تقاضا از سوی انجمن وکلای آمریکا، ظهور ماشین‌ها: هوش مصنوعی و آینده قانون‌گذاری است.

نتیجه‌گیری

هدف از پژوهش، بررسی نظرات کتابداران دانشگاهی در مورد تأثیر هوش مصنوعی (مانند واتسون) بر حرفه ما بود. بیایید در مورد مهم ترین نتایج نظرسنجی صحبت کنیم. برخلاف حرفه‌های حقوق و پزشکی، این نظرسنجی نشان می‌دهد که کتابداران بیش از حد نگران فرسایش شغلی یا تأثیرات دگرگون‌کننده هوش مصنوعی بر حوزه کتابداری نیستند. به نظر می رسد تصور و احتمال کتابداران از زمانی که این تحول در چه زمانی اعمال می شود 30 سال آینده باشد. این به طور اساسی با پیش بینی کارشناسان کتابخانه خودمان متفاوت است.

این واقعیت که پاسخ‌دهندگان در ادبیات حرفه‌ای ما درباره هوش مصنوعی نخوانده‌اند، بسیار مهم بود، همچنین واکنش ملایم آنها به شرکت در کارگاه آموزشی در این زمینه بسیار مهم بود. با سرعت سریع پیشرفت در فناوری هوش مصنوعی،  مشتاق هستیم که این نظرسنجی را در 3 سال دیگر برای مقایسه نتایج انجام دهیم.

توصیه‌ها

هوش مصنوعی اغلب به عنوان یک حقه یا چیزهای علمی تخیلی در نظر گرفته می‌شود. حدس اولیه ما برای این مطالعه این بود که هوش مصنوعی بر تعداد کتابداران مورد نیاز برای کار تأثیر منفی خواهد گذاشت و این تأثیر در 10 سال آینده احساس خواهد شد.  توانستیم کمبود این موضوع را در متون کتابداری حرفه‌ای در مقایسه با آنچه در سایر حرفه‌ها وجود دارد شناسایی کنیم. همچنین می‌خواستیم بدانیم چرا بحثی در مورد هوش مصنوعی در بین کتابداران وجود ندارد.

نتایج نظرسنجی حاکی از احساس رضایت بیش از حد در میان کتابداران در رابطه با تأثیرات دگرگون‌کننده و مخرب این فناوری است. در 35 سال گذشته، کتابخانه‌های دانشگاهی با موفقیت خودکارسازی را پذیرفته‌اند. چرا در این زمان، سرمان را زیر شن فرو کرده‌ایم؟ آن را به بحث تغییر آب و هوا تشبیه می‌کنیم – داده‌ها وجود دارد، اما  تصمیم می‌گیریم آن را نادیده بگیریم.

شاید اکنون زمان آن رسیده است که از برادرانمان در رشته‌های حقوق و پزشکی پیروی کنیم و فعال باشیم. با انجام این کار، می‌توانیم از هوش مصنوعی به عنوان ابزاری استفاده کنیم که به ما امکان می‌دهد روی وظایف دیگری مانند تدریس و تحقیق تمرکز کنیم. روسای مدارس کتابداری باید بحث را با پرداختن به تغییر برنامه درسی آغاز کنند و بپرسند: «آیا سطوح فعلی آموزش در مدارس کتابداری کافی است؟» علاوه بر این، فرصت زیادی برای تحقیقات بیشتر درباره این موضوع وجود دارد. زمان آن فرا رسیده است که سازمان‌های حرفه‌ای ما، گروه‌های علاقه‌مند ویژه، کارگاه‌ها و فرصت‌های توسعه حرفه‌ای را برای کشف پیامدهای این فناوری به سرعت در حال تکامل ایجاد کنند.

در حرکت رو به جلو،  باید به گذشته دل ببندیم – کتابخانه‌ها نه تنها توانسته‌اند گلیم خود را از آب بیرون بیاورند، بلکه در مواجهه با فناوری‌های مخرب موفق شوند. معتقد نیستیم که هوش مصنوعی یک تهدید وجودی برای کتابداری است. باید به عنوان یک فرصت به آن نگاه کرد. باید بدانیم که زمان آن زمان نیست، اکنون است. این سیل تغییرات یک فریب یا چیزهای علمی تخیلی نیست، و اگر توجهمان از بین برود ممکن است غرق شویم.

منابع:

Fernandez, P. (2016). “ ‘Through the Looking Glass: Envisioning New Library Technologies’ Understanding Artificial Intelligence.” Library Hi Tech News, 33(3), 20–23.
Mogali, S. (2015). “Artificial Intelligence and Its Applications in Libraries.” Delhi. Müller, V., and Bostrom, N. (2016). “Future Progress in Artificial Intelligence: A Survey of Expert Opinion.” In V. Müller (Ed.), Fundamental Issues of Artificial Intelligence, First Edition, 555–572. New York:
Springer

اصل مقاله:

Wood, Barbara A., and David J. Evans. “Librarians’ Perceptions of Artificial Intelligence and Its Potential Impact on the Profession.” Computers in Libraries, 38.1 (2018). https://www.researchgate.net/publication/322977069_Librarians%27_Perceptions_of_Artificial_Intelligence_and_Its_Potential_Impact_on_the_Profession. ترجمه دکتر مریم اسدی