چکیده

این مقاله روندهای مهم کتابخانه های دانشگاهی را در دو سال گذشته خلاصه می کند، دوره ای که همراه با تحولات و تغییرات عظیم از جمله ظهور بیماری همه‌گیر، نابرابری های نژادی و جنگ بین دولت‌ ها و ملت ها است. تغییرات سریع و نبود قطعیت ناشی از این رویدادها، تغییرات درخور توجهی را در کتابخانه های دانشگاهی، آموزش عالی و به طور کلی جامعه ایجاد کرده است. چنین تغییراتی دیدگاه‌ها و نوآوری‌های جدیدی را در نحوه رویکرد کتابداران به ارائه خدمات، پشتیبانی از دانشجویان، مدیریت کارکنان و فضاهای فیزیکی، پذیرش فناوری های جدید و مدیریت داده‌ها ایجاد کرده است. در این گزارش سعی شده است تصویری از این تحولات ارائه شود. این مقاله از سوی ACRL Research Planning and Review Committe تهیه شده است. ترجمه و خلاصه: دکتر مریم اسدی

منبع:

McAllister, A. D. et al. (2022). Top Trends in Academic Libraries: A review of the trends and issues. ACRL Research Planning and Review Committee. University of North Florida, UNF Digital Commons

فایل اصل مقاله

روندهای مرتبط با کووید 19

تأثیر همه‌گیری کووید19 بر خدمات کتابخانه های دانشگاهی شایان توجه بوده است و در بسیاری موارد،  این تغییرات ادامه دارد. علاوه بر موضوعات پرداخته شده در این مقاله، کتابخانه‌ها با تغییرات اساسی روبرو هستند که به آینده و فراتر از همه‌گیری گسترش خواهد یافت. در اوایل سال 2020، تقریباً تمام کتابخانه‌های دانشگاهی  و کتابخانه های عمومی  به طور موقت بسته شدند و به سمت خدمات مجازی رفتند. با وجود بسته بودن کتابخانه ها، آنها به ارایه خدمات آنلاین ادامه دادند و کاربران خود را مطلع ساختند، و برای سازگاری با شرایط متغیر، همکاری‌ها و فن‌آوری‌هایی نواورانه ای تدارک دیدند. این تعطیلی ها و تغییرات نهادی، تأثیرات مهم و متنوعی بر فعالیت های کتابخانه ها از جمله بازنگری در رویکردهای پیشین،  افزایش استرس حرفه ای مربوط به بودجه های سازمانی،  و قابلیت کار از راه دور داشته است. این بیماری همه گیر همچنین نابرابری ها و عدم دسترسی به کتابخانه ها را آشکار کرد. با وجود دغدغه های ناشی از تعطیلی و بسته شدن کتابخانه ها، انها به ارائه خدمات اصلی و راه‌حل‌های خلاقانه، از جمله مرجع مجازی با پیچیدگی زیاد، تمرکز مجدد بر سواد دیجیتال با افزایش یادگیری آنلاین، و توسعه مجموعه‌های دیجیتالی‌زاد همت گماشتند.

چالش های تامین نیروی انسانی کتابخانه

از اوایل سال 2020، همراه با اعتراضات نابرابری نژادی و همه گیری، توجه زیادی را به چندین روند در تامین نیروی انسانی کتابخانه ها و آموزش عالی جلب کرده است. نابرابری بین کتابداران و سایر کارکنان کتابخانه افزایش یافت. یک مطالعه نشان داد که کارکنان کم درآمد و در سطوح پایین تر نسبت به کتابداران متخصص و مدیران، ملزم به حضور فیزیکی بودند. نادیده گرفتن این تناقض بسیار سخت است؛ با توجه به اینکه این پست‌ها، پست های «خط مقدم» و «ضروری» بودند، و  دستمزد کمتری دریافت می کردند. اغلب، این کارکنان  وظایفی را که قبلاً توسط کتابداران متخصص انجام می شد، به خوبی انجام می دادند. علاوه بر این، اداره آمار کار آمریکا خاطر نشان می کند کارگران رنگین پوست 25 درصد از نیروی کار آموزش عالی را تشکیل می دهند، در حالی که بیش از نیمی از افرادی که در طول کووید19 شغل خود را از دست داده اند، همین رنگین پوستان بودند.  اثرات طولانی مدت همه گیر، مانند کاهش بودجه و توقف در استخدام، منجر به کمبود نیروی انسانی شده است در حالیکه، میزان خدمات تا حد زیادی به سطح قبل از همه گیری بازگشته است. پایین بودن انگیزه، همچنان یکی از نگرانی‌های حوزه کتابداری، به‌ویژه برای کتابداران رنگین پوست، کارکنان غیرکتابدار، و اعضای گروه‌هایی که نمایندگی کمتری دارند است. همه گیری چالش های زیادی را از جمله مسائل روحی و روانی و رفاهی به خصوص برای زنان ایجاد کرده است. در حال حاضر این کارکنان فرسودگی شغلی را با نرخ های بالاتری تجربه می کنند. پژوهش های آینده در مورد استخدام و تامین نیروی انسانی ممکن است مزایا و معایب کارمندانی که دورکاری می کنند و می خواهند به این کار ادامه دهند باشد.

استفاده از فضا

طی دو سال گذشته، کووید، فضای فیزیکی کتابخانه‌ها و اکثر امکانات دانشگاهی را در خط مقدم آگاهی اساتید، کارکنان و دانشجویان قرار داده است. نیاز به تعادل در تقاضا برای فضاهای فعلی، افزایش قیمت‌ ساخت‌وساز و همسویی بودجه‌های فعلی با این واقعیت‌ها همچنان بر تصمیم‌گیری‌ها در مورد چگونگی تحول فضاهای فعلی در آینده تأثیر می‌گذارد.

فراتر از حفظ فاصله گذاری مناسب یا فراهم کردن بهداشت کافی، کتابدارانی که از امکانات فیزیکی بهره می‌برند سؤالاتی می‌پرسند، از جمله اینکه آیا و چگونه فضاهای همکاری غیرحضوری را به طور ایمن (هم برای کاربران و هم برای کارکنان) اداره کنند، چگونه منابع را به طور مداوم در طول موج‌های باز و بسته شدن فراهم کنند، و چگونه سطوح آسایش مشتری و کارکنان را  در یک فضای فیزیکی ارزیابی و بیان کنند.  تغییرات در ارائه خدمات، دسترسی به اطلاعات و ذخیره‌سازی منابع  سؤالاتی را ایجاد می کند که ممکن است اتکا به مجموعه های متمرکز و فردی را تغییر دهد. همزمان، روندهای کلیدی در طراحی کتابخانه همچنان ارزیابی می شود و ممکن است به مطلع ساختن کتابداران در آینده نزدیک کمک کند. به عنوان مثال، مطالعه‌ای که توسط دانشگاه نبراسکا-لینکلن منتشر شده است، استدلال می‌کند که فضاهای کتابخانه‌ها به جای استفاده مناسب برای کارهای آکادمیک فشرده، بیش از حد توسط فضاهای یادگیری مشارکتی اشغال می‌شوند.

Daejin Kim، Sheila C&RL News ، قبل از COVID، نحوه استفاده از فضاهای همکاری را بررسی کردند و دریافتند که مبلمان یا فضاهایی که برای چند نفر در نظر گرفته شده است اغلب توسط افراد تکی استفاده می شود. مطالعات مشابهی که در مورد نیازهای مشتریان دقیق‌تر انجام می‌شود، نشان می‌دهد که، دقیقاً مانند روندهای در حال تحول در محل کار، کاربران طیف گسترده‌ای از انواع فضاها را با نیازهای صوتی، حریم خصوصی و فناوری متفاوت با توجه به کار انجام شده می‌خواهند. گرایش های متعددی بر بحث های پیرامون فضا حاکم است. بر این اساس، واضح است که عوامل نهادی محلی از بودجه گرفته تا موارد استفاده متفاوت همچنان بر نحوه تخصیص، ساخت و استفاده از فضا تأثیر خواهند گذاشت.

مجموعه‌  های اشتراکی و رشد چاپ اشتراکی

در حالی که سابقه طولانی همکاری کتابخانه‌ها برای حفظ و فراهم کردن دسترسی به مجموعه‌های غنی وجود دارد، همکاری پیرامون برنامه‌های چاپ اشتراکی به سرعت در سال‌های اخیر شتاب گرفته است.

این برنامه‌ها با ایجاد مجموعه‌ای اشتراکی، که «مفهوم مجموعه کتابخانه را به مقیاس‌هایی بالاتر از یک مؤسسه تکی ارتقا می‌دهد، مرزهای آن را گسترش می‌دهد تا منابع متمرکز در میان گروهی از کتابخانه‌ها را در بر گیرد»، این برنامه‌ها به کتابخانه‌های پژوهشی کمک می‌کنند تا مأموریت خود را برای حفظ گنجینه علمی در عصر استفاده های متغیر، سرمایه محدود و محدودیت‌های فضا انجام دهند.

با تمرکز اولیه بر مجلات چاپی، برنامه های چاپ اشتراکی رشد کرده و تکامل یافته اندکه به تازگی شامل تک نگاری های چاپی نیز می شود. به گفته سوزان استرنز و آلیسون وولرز، بیش از 300 کتابخانه دانشگاهی و پژوهشی در ایالات متحده و کانادا در برنامه چاپ اشتراکی شرکت می کنند و متعهد می شوند که ده ها میلیون تک نگاری و صدها هزار عنوان نشریات چاپی را بایگانی یا نگهداری کنند. ” یکی از عوامل مهم در رشد طرح‌های تک نگاری چاپی اشتراکی، راه‌اندازی برنامه چاپ مشترک HathiTrust بود که «اکنون تعهداتی را در مورد بیش از 5.4 میلیون عنوان که در کتابخانه دیجیتال HathiTrust نگهداری می‌شوند تضمین کرده است».

با این حال، با رشد این برنامه‌ها، نیاز به هماهنگی های بیشتر، استانداردها و زیرساخت‌ها است. چندین گروه در سال های اخیر برای حل این مسائل راه اندازی شده اند. در سال 2015، Rosemont Shared Print Alliance تشکیل شد تا برنامه مجله چاپ اشتراکی منطقه ای را هماهنگ کند تا عناوین بیشتری را بایگانی کند و از نگهداری نسخه های کافی اطمینان حاصل کند. هدف آن کاهش هزینه های نگهداری سوابق علمی و توسعه و ترویج بهترین شیوه های مبتنی بر شواهد است. اخیراً کتابخانه دیجیتال کالیفرنیا، مرکز کتابخانه‌های تحقیقاتی و HathiTrust همکاری خود را در زمینه زیرساخت چاپ اشتراکی با هدف توسعه استانداردها، گردش کار، و ابزارهایی برای پشتیبانی از کار اشتراکی و گنجاندن کارهای چاپ اشتراکی در چرخه عمر توسعه و مدیریت مجموعه اعلام کردند.

در نهایت، شایان ذکر است که امانت دیجیتال کنترل‌شده (CDL) یک روند نوظهور است که در آن کتابخانه‌ها «نسخه‌های دیجیتالی موقت کتاب‌های چاپی خود را با نسبت یک به یک «قرض داده شده به صاحب» منتشر می‌کنند و نسخه چاپی را از تیراژ حذف می‌کنند. در حالی که نسخه دیجیتال در حال استفاده است. ACRL بیانیه ای را در حمایت از امانت دیجیتال کنترل‌شده امضا کرده است. با این حال، قانونی بودن امانت دیجیتال کنترل‌شده به عنوان یک سوال باز باقی می ماند.

همه چیز را باز کن

جنبش دسترسی آزاد (OA) برای “در دسترس قرار دادن آثار علمی به صورت رایگان و قابل استفاده مجدد” همچنان برای کتابداران، اساتید و مدیران در آموزش عالی مهم است. با این حال، همانطور که آنجل بورگو، لوئیس آنگلادا، و ارنست ابادال بیان می کنند، « چشم انداز ارتباطات علمی با افزایش هزینه ها و دسترسی محدود به خروجی تحقیقات مشخص می شود. موانع متعددی از اقتصاد گرفته تا سیاست وجود دارد که از پذیرش گسترده در آموزش عالی از اجرای استراتژی‌های ارتباطی علمی که دسترسی آزاد تلقی می‌شوند، جلوگیری می‌کند. مسائل مربوط به افزایش هزینه های اشتراک مجلات دانشگاهی به خوبی مستند شده است. در حالی که کتابداران معمولاً باورهای مطلوبی را در مورد دسترسی آزاد گزارش می‌کنند، فقدان خط مشی دسترسی آزاد مشهود است.

همه‌گیری کووید 19 فرصت‌هایی را برای انواع مختلف محتوای دسترسی باز فراهم کرده است تا به طور گسترده‌تر در دسترس قرار گیرند. به عنوان مثال، منابع دسترسی آزاد برای فراهم کردن دسترسی خارج از دانشگاه به مواد کتابخانه ای در برخی از کشورهای در حال توسعه مهم تلقی می شدند. برخی از ناشران به دلیل اهمیت بهداشت عمومی، عرضه اطلاعات به موقع مرتبط با کووید-19 را تشخیص دادند و متعهد به انتشار دسترسی آزاد مقالات در زمان همه گیری شدند.

ائتلاف انتشارات علمی و منابع آکادمیک (SPARC) لغو “معامله بزرگ Big Deal ” را دنبال می کند. به عنوان مثال، دانشگاه پردو یک قرارداد 3.3 میلیون دلاری برای سال 2020 را لغو کرد و به جای آن قرارداد یک ساله عنوان به عنوان را برای سال 2021 انتخاب کرد. برخی از دانشگاه‌ها و کنسرسیوم‌ها به دنبال «توافق‌نامه‌های تحول آفرین» هستند که انتشار دسترسی آزاد توسط نویسندگان خود را ترویج می‌کند و به آن نویسندگان اجازه می‌دهد حق چاپ را حفظ کنند. توافق‌نامه‌های تحول‌آفرین فرآیند صدور مجوز مجلات  را تسهیل می‌کنند و هدف آن تغییر تمرکز بر «مجوز مجلات علمی از کنترل هزینه به انتشارات با دسترسی آزاد» است.

بسیاری از جنبه های جنبش دسترسی آزاد همچنان در حال توسعه هستند. از آنجایی که کتابخانه‌ها به مذاکرات تهاجمی‌تر برای اشتراک مجلات ادامه می‌دهند، که ممکن است شامل توافق‌های تحول آفرین و همچنین لغو احتمالی معامله بزرگ باشد، سؤالات بیشتری در مورد آینده دسترسی به مطالب علمی ایجاد خواهد شد. این چند متغیره از جمله داده‌های باز، منابع آموزشی باز و سیاست‌ها، ابزارها و حمایت از دسترسی آزاد است. همراه با نتایج آزمایش‌های پیش‌بینی نشده ناشی از کووید 19، دسترسی آزاد همچنان یک نقطه کانونی برای کتابداران و مدیران دانشگاهی است.

هوش مصنوعی

هوش مصنوعی (AI) به طور فزاینده ای در ابزارها و خدمات کتابخانه های دانشگاهی تعبیه شده است. تشخیص الگو،  تشخیص متن مبتنی بر هوش مصنوعی، رونویسی، و جستجوی اسناد تاریخی  نمونه های برجسته ای هستند که جستجو و کشف را تسهیل می کنند. Keenious، که توسط برنامه Horizon 2020 اتحادیه اروپا تأمین می شود، یک ابزار تحقیقاتی برای تجزیه و تحلیل اسناد و نوشتار است که تلاش می کند تحقیقات آنلاین را آسان تر کند. Cactus Communications (CACTUS) اخیراً یک ابزار جدید مبتنی بر هوش مصنوعی به نام Paperpal Preflight را اعلام کرد. بهبود تجربه انتشارات علمی برای محققان، داوری همتا، و سردبیران مجلات» در طول فرآیند ارسال مقاله را فراهم می کند.

پذیرش هوش مصنوعی در خدمات مرجع مجازی، الگوی آنلاین جدیدی را برای کتابخانه‌ها با استفاده از «ربات‌های گفتگو» ارائه می‌کند. تلاش‌های اخیر برای خودکارسازی عملیات استاندارد کتابخانه، مانند فهرست‌نویسی، از طریق سیستم‌های خبره، بر وظایف ساده‌تری مانند فهرست‌نویسی توصیفی متمرکز شده‌اند. تیمی از محققان از کتابخانه ملی نروژ آزمایشی را توصیف می کنند که از روش های هوش مصنوعی برای گروه بندی خودکار مقالات و اختصاص رده دیویی برای کمک به فهرست نویسان استفاده می کند.

کتابخانه کنگره در حال آزمایش با شبکه های عصبی و استفاده از بینایی کامپیوتری است. هدف، ایجاد نمونه‌های اولیه جستجوی آنلاین جدید است که می‌توانند مقادیر زیادی از داده‌ها را به روش‌های جدید دسته‌بندی کنند، مانند بررسی و متنی کردن میلیون‌ها آیتم دیجیتالی که انسان به تنهایی قادر به انجام آن نیست.

آسف تزاچور و همکاران نگرانی‌های ناشی از فوریت در پذیرش این فناوری‌ها همراه با مسائل اخلاقی چالش‌برانگیز و خطراتی را که می‌تواند در یک بحران به وجود بیاید، ابراز کرد – پیشگیری و پاسخ به همه‌گیری کووید19 یک مثال است. در عین حال، پتانسیل هوش مصنوعی تا حد زیادی در میان کتابخانه های تحقیقاتی استفاده نشده باقی مانده است.

داده

آموزش عالی با افزایش علاقه به داده های بزرگ با چالش های فزاینده ای مواجه است. نیاز به سرمایه‌گذاری در آموزش کارکنان ماهر، افزایش ظرفیت مخزن، و تعیین و شفاف‌سازی مسئولیت‌ها همچنان حیاتی است زیرا کتابخانه‌ها و کتابداران همچنان نقش‌های رهبری را بر عهده می‌گیرند و خدمات داده ارائه می‌کنند. آن دسته از کتابخانه‌های پیشتاز که برای اولین بار خدمات ارائه کردند، شروع به ارزیابی برنامه‌ها، خدمات و ابزارها کرده و تنظیماتی را با تمرکز بر قابلیت استفاده برای صاحب داده‌ها برای آپلود و اشتراک‌گذاری مجموعه داده‌ها و قابلیت کشف آن مجموعه‌های داده برای کاربر نهایی، انجام داده‌اند. مجموعه آثار مرتبط با خدمات مدیریت داده‌های پژوهشی در کتابخانه‌ها و توسعه مهارت به جایی رسیده است که مرور ادبیات و بررسی محدوده‌ای برای نتیجه‌گیری و ارائه پیشنهادهایی برای پیشبرد این حوزه و نقش کتابخانه‌ها به گذشته نگاه می‌کند.

داده کاوی خود را به عنوان یک زمینه نوظهور نیز ثابت می کند، به خصوص زمانی که به اینترنت اشیا (IoT) مرتبط باشد. مطالعه اخیر با استفاده از Clarivate Analytics Web of Science و Sciverse Scopus نشان داد که کشف دانش در پایگاه‌های داده راه را برای معنادارتر کردن داده‌ها هموار می‌کند. در نتیجه، «انتظار می‌رود فعالیت‌های مبتنی بر هوش مصنوعی تا سال ۲۰۲۳ پنج برابر شود» که می‌تواند به ظرفیت بیشتر «برای ذخیره داده‌ها به شیوه‌ای مقرون‌به‌صرفه و به‌دست آوردن بینش عملی‌تر از داده‌های اینترنت اشیا» تبدیل شود.

در نهایت، با توجه به اهمیت روزافزون داده‌ها، مهارت‌های تجسم داده همچنان از ارزش بالایی برخوردار است و نتایج بصری را می‌توان به عنوان محصول تحقیقاتی و شکل بیان تفسیر کرد. کتابخانه‌ها به تجسم داده‌ها علاقه بیشتری نشان می‌دهند، زیرا به دنبال روایت داستان خود هستند، از جمله ارزیابی، ارزش کتابخانه، تجزیه و تحلیل مجموعه، و ظرفیت‌سازی داخلی.

کتابداری انتقادی

کتابداری انتقادی همچنان یک دیدگاه نظری مهم برای متخصصان اطلاعات است. کتابداری انتقادی که ریشه در نظریه انتقادی دارد (در ابتدا به گروهی از فیلسوفان مارکسیست اشاره می کند، اما با گذشت زمان محققان در بسیاری از زمینه ها اکنون از نظریه انتقادی یا رویکردهای انتقادی استفاده می کنند)، کتابداری انتقادی مفاهیم سنتی در کتابداری را به چالش می کشد.

به عنوان مثال، کتابداری انتقادی استدلال می‌کند که کتابخانه‌ها بی‌طرف نیستند و کتابداران را به چالش می‌کشد تا گام‌های فعالی هم به نفع کاربران و هم به نفع خود این حرفه در جهت اقدامات ضد نژادپرستانه و ظلم‌ستیزی بردارند. محققانی که با کتابداری انتقادی آشنا هستند از کارکنان کتابخانه‌ها می‌خواهند که آموزه‌های کتابداری انتقادی را در فعالیت های روزانه خود بگنجانند که به آن پراکسیس نیز گفته می شود-

به ویژه در میان فشار برای دسترسی بیشتر و استقبال بیشتر از کتابخانه ها.

کتابداری انتقادی ادعا می کند که فرصت های متعددی برای کتابداران وجود دارد تا از طریق اقدامات مشخص با نابرابری، نژادپرستی، جنسیت گرایی و سایر مشکلات مبارزه کنند، حتی با وجود تنوع اندک در حرفه کتابداری و انتقادات فراوان از رویکردهای رایج سواد اطلاعاتی، مانند چارچوب ACRL برای اطلاعات. سوادآموزی برای آموزش عالی حذف ساختارهای قدرت اساسی جامعه دانشگاهی است.

یکی از جنبه های کتابداری انتقادی و آموزش انتقادی، سواد اطلاعاتی انتقادی (CIL) است. متون سواد اطلاعاتی انتقادی به این موضوع می‌پردازد که چرا و چگونه متخصصان اطلاعات باید درباره پویایی قدرت در دانشگاه، دسترسی برابر به اطلاعات و انگیزه‌های اقتصادی پیرامون نحوه ایجاد، ذخیره و استفاده اطلاعات و داده‌ها سؤال بپرسند. دانش سواد اطلاعاتی انتقادی همچنین خود دانشگاه را نقد می کند. مانند سایر نظریه های تدریس و یادگیری، سواد اطلاعاتی انتقادی دائماً در حال تحول است و باید برای دانشجویان در سطوح مختلف درسی و در موضوعات درسی مختلف تطبیق داده شود. مارگارت رودز ترل اجرای سواد اطلاعاتی انتقادی را در سراسر برنامه درسی خود در نظر گرفت و برگزاری چندین جلسه را برای دانشجویان تأکید کرد.

مارسیا راپچاک سواد اطلاعاتی انتقادی را برای دانشجویان کارشناسی به کار گرفت که “میل به شرکت در مباحث کلاس بودند.  ارین فیلدز و آدیر هارپر CIL و آموزش باز را در یک دوره دانشگاهی گنجانیدند و دریافتند که با استفاده از منابع غیر آکادمیک و کار دانشجویی، دانش آموزانشان توانمندتر می شوند. رویکردهای انتقادی به کتابداری و سواد اطلاعاتی احتمالاً حوزه ای برای کاوش برای محققان کتابداری خواهد بود.

نکته نهایی

چالش های متعددی را در چند سال آینده ، از جمله کاهش بودجه و همچنین سوالاتی در مورد بازگشت به دفتر فیزیکی پس از یک دوره طولانی کار مجازی پیش بینی می کنیم. همچنین خوشحالیم که فرصت‌های همکاری جدید، افزایش علاقه به دیدگاه‌های انتقادی، و رویکردهای جدید برای مدیریت مجموعه‌های اشتراکی، کتابداران دانشگاهی را قادر می‌سازد تا به پیشروی در موفقیت دانشجویان، تأثیر سازمانی، و پژوهش های دقیق علمی ادامه دهند.

فایل اصل مقاله