داوری همتا یا همترازخوانی به فرایند ارزیابی و سازنده مقاله های علمی ارائه شده به مجلات توسط افراد متخصص یا همتراز با نویسنده مقاله در همان رشته اشاره دارد.
برای اولین بار در ایران، میرزایی و همکاران (۱۳۸۵) واژه همترازخوانی را به عنوان معادل واژه peer review به کار بردند.

همانطورکه می دانید یکی از مهمترین بخش های انتشار یک مقاله علمی، فرایند داوری (Peer review Process) آن است. در این مقاله به هفت نوع متداول داوری همتا اشاره می کنیم. امیدوارم مفید باشد.

---

هفت نوع متداول داوری همتا

1) داوری همتا یک سو کور یا داوری پنهان 

نویسندگان نمی‏دانند داوران چه کسانی هستند. اما داوران از هویت نویسندگان در زمانی که تصمیم می‏گیرند مقاله را برای داوری قبول یا رد کنند و آن را به فرایند داوری بفرستند آگاه هستند.

2) داوری همتا دوسو کور

هم نویسندگان و هم داوران، گمنام هستند و یکدیگر را نمی‌شناسند. هر دو طرف از هویت یکدیگر آگاه نیستند. تمام نشانه‏های هویتی مانند نام‏ها، وابستگی سازمانی و غیره حذف می‏شوند.

3) داوری همتا باز

نویسندگان و داوران هویت هریک را می‏دانند. این نظام امکان می‏دهد نظرات داوران و نیز پاسخ‏های نویسندگان به همراه نسخه نهایی منتشر شود. 

4) داوری همتا مشارکتی

این نوع از داوری‏ها در پلتفرمی انجام می‏شود که از سوی ناشر مجله فراهم شده و در شرایطی که نویسندگان و داوران می‏توانند درباره اینکه چگونه مقاله می‏تواند بهبود یابد بحث می‏کنند. اغلب، هویت‏های داوران از نویسندگان پنهان است اما در زمان انتشار آشکار می‏شود.

5) داوری همتا شخص ثالث

نویسندگان ابتدا مقاله خود را قبل از ارسال مقاله به مجله هدف، به مراکز خدمات مستقل داوری همتا ارسال کرده و داوری آن را دریافت می‏کنند. بر مبنای داوری‏ها، تغییراتی در مقاله خود ایجاد کرده و سپس به مجله هدف ارسال می‏کنند.

6) داوری همتا پس از انتشار 

ناشر مجله پلتفرمی همانند یک گروه بحث برای کامنت‏گذاری بر روی مقاله،  پس از انتشار فراهم می‏کند. وقتی که مقاله منتشر شده بر روی پلترفرم قابل دستر س می‏شود، هر کسی که مقاله را می‏خواند می‏تواند نظرات و دیدگاه‏های خود را درباره مقاله پست کند

7)داوری همتا آبشاری

وقتیکه مقاله بعد از داوری رد می‏شود بدلیل آنکه آن اولویت کمتری برای مجله در آن لحظه دارد یا بدلیل آنکه برای مخاطبان مجله هدف جالب نیست، سردبیر مجله ممکن است پیشنهاد دهد که مقاله همراه با داوري‌های انجام شده به مجله ديگري براي چاپ شدن ارسال شود و در آنجا داوري ديگري صورت مي‌گیرد. اين نوع داوري‏ها در مجموعه يك ناشر مستقل (مانند الزوير) صورت مي‌گیرد.

برای اینکه خوانندگان درک و فهم درست و دقیقی از مقاله شما بدست آورند، استفاده از زمان درست در بیان جملات و افعال در هنگام نوشتن هر بخش از یک مقاله علمی بسیار حائزاهمیت است.

این مورد همواره موضوع چالش برانگیزی برای هر پژوهشگر تازه کاری است.  پس دانستن آن ضروری است. در ادامه به این مهم می پردازیم:

---

بخش مقدمه (Introduction):

• حال ساده simple present tense : برای بیان هدف مقاله.
• حال ساده simple present tense : یافته هایی که جنبه حقیقت یا فکت (fact) دارند. 

مثال

زمین دور خورشید می گردد، آب در صد درجه می جوشد،

[Ex: The Earth revolves around the sun …]

• حال ساده :simple present tense نتایج پژوهش های گذشته که معتقدید، درست است و با پژوهش حاضر مرتبط است .
• گذشته ساده simple past tense: نتایج پژوهش های گذشته که معتقدید در حال حاضر نقض شده اند.

 مثال

 [Ex: Bats were thought to be blind…]

• توصیف روش مطالعه پژوهش های قبلی (گذشته ساده simple past tense).

---

بخش بررسی متون (literature Review):

• معمولا از گذشته ساده (simple past tense) استفاده می شود ولی موارد زیر نیز ممکن است:
• زمان گذشته past tense .تاکید بر خود مطالعه یا نویسندگان مطالعه برای مثال ویلسون نشان داد….Wilson showed
• زمان حالpresent tense : برای بیان دیدگاه های خود درباره مقاله قبلی
• ماضی نقلی :present perfect tense برای استناد به یک مقاله جدیدی که اخیرا نوشته شده.

 مثال

مطالعات اخیر نشان داده است که….

[Ex: Recent studies have shown that…]

 

• ماضی نقلی present perfect tense : بیان نظر کلی درباره تعدادی پزوهش های گذشته در یک حوزه .

مثال

تعدادی از پزوهشگران به این موضوع پرداخته اند..

[Ex: Several researchers have studied this stimuli….]

---

مواد و روش یا روش شناسی (Materials & Methods):

• این بخش توصیف فعالیتهایی که انجام دادید یعنی چگونه و چطورآن را انجام دادید؟ معمولا از زمان گذشته ساده simple past tense استفاده می شود .

---

بخش نتایج (Results): 

• معمولا از زمان گذشته (past tense) استفاده می شود.
• زمان حالpresent tense : برای اشاره به جداول و تصاویر که برای ارائه نتایج استفاده می کنید.

مثال

[Ex: Fig. 3 shows that…]

[Ex: Section 4.1 discusses…]

---

بخش بحث و نتیجه گیری (conclusions):

• زمان گذشته past tense : برای خلاصه کردن نتایج .
• زمان حال present tense : برای تفسیر یا بحث بر روی اهمیت نتایج پژوهشتان و بیان نتیجه گیری ها.
• زمان آینده Future tense : ییشنهادها برای پژوهش آینده یا نشان دادن فعالیت های آینده بر مبنای نتایج پژوهشتان.