تجربه نوشتن من در کتابداری

عزیزی خواستند کتابی با عنوان «هنر نویسندگی: تجربه 50 نویسنده دانشگاهی در حوزه کتابداری و اطلاع رسانی» بنویسند. بنده هم در فهرست این 50 نویسنده قرار گرفتم. در زیر به سوالاتی که ایشان مطرح کردند پاسخ دادم. کتاب منتشر شده است و خواستم آن را در وبگاه خودم با شما به اشتراک بگذارم.

1. اولین باری که مطلب جدی نوشتید چه زمانی بود و موضوع آن چه بود و چه اثری بر شما گذاشت؟ بازخورد خوانندگان چه بود؟ توضیح دهید.

اولین مطلب جدی که نوشتم همان مقاله مستخرج از پایان نامه ارشدم بود. البته می تونم بگم نوشتن پایان نامه را به عنوان اولین تجربه نوشتن در حوزه تخصصی به حساب بیاورم. ولی از این نظر که مقاله ام در یکی از بهترین نشریات دانشگاه تهران منتشر شد و طیف مخاطبان بیشتری مقاله من را می دیدند و می خواندند برای من خوشحال کننده و انگیزاننده بود. موضوع آن رفتار اطلاع یابی پژوهشی اعضای هیات علمی رشته های گوناگون در استفاده از اینترنت بود. در آن زمان استفاده از اینترنت در فعالیت های پژوهشی بتدریج گسترش پیدا می کرد و موضوع داغی بود. در مورد نوشتن در موضوعات غیرتخصصی به همان نوشتن انشاء در مدرسه برمی‌گردد. یکبار موضوعی، معلم انشاء داد، دقیقا به خاطر ندارم چه موضوعی بود ولی یادم هست فقط یک پاراگراف نوشتم و آنقدر خوب نوشتم که معلم تشویقم کرد و گفت خوب نوشتی و باید ادامه می دادی. راستش تا قبل از دانشگاه اعتماد به نفسم برای نوشتن پایین بود.

2. انگیزه شما از نوشتن در نخستین دستنوشته چه بود و این انگیزه، طی زمان (تاکنون) چه تغییراتی کرده است؟

در ابتدا انگیزه من حضور در شبکه علمی حوزه تخصصی خودم و شناخته شدن و درجه دوم به اشتراک گذاری آموخته هایم بود. این انگیزه ها در طی زمان کمی تغییر کرد و انتقال تجربیات هم به آن اضافه شد، کمی رنگ و بوی مادی هم به خود گرفت که یکی از آنها گرفتن امتیاز و رتبه بود J. در هر حال انگیزه اصلی من از نوشتن انتقال آموخته ها،  تجربیات  و آموزش به نسل های آینده است.

3. نوع مطالبی که به صورت مداوم در حوزه های (ادبی، تخصصی و…) می نویسید چه هستند، توضیح دهید.

چون حوزه تخصصی من رفتار اطلاع یابی، سواد اطلاعاتی و آموزش مهارت های پژوهشگری و همچنین صاحب نظر در حوزه کتابخانه های دانشگاهی هستم، مطالبی که می نویسم حول همین موضوعات است. همچنین دیدگاه های خود را در خصوص تحولات در خدمات اطلاعاتی در کتابخانه های دانشگاهی و آینده این نوع کتابخانه ها در مقالات متعددی بیان کرده و می کنم.

4. چقدر به نوشتن علاقه مند هستید؟ و آیا صِرف علاقه برای نوشتن کفایت می کند. تجربه خود را بیان کنید.

نویسندگی، ترکیبی از آموزش و تجربه است و تجربه علمی سهم مهمی در آن دارد. برای دست یافتن به اینکه «چه باید نوشت؟»، شناخت زمان و نیازها و اولویت ها مؤثر است. حضور در جامعه به این شناخت کمک می کند. برای «چگونه نوشتن» نیز لازم است در سه محور کار جدی صورت گیرد: 1. آموزش؛ 2. تجربه و تمرین؛ 3. مطالعه ی آثار خوب. پس صرف علاقه نمی تواند کافی باشد. در مورد خودم احساس می کنم با نوشتن می توانم افکار و احساسات و هیجانات خود را بیان کنم و به یک نوع سبکی ذهنی دست یابم، اینکه توانسته ام آموخته ها و دستاوردهای جدیدم را با دیگران به اشتراک بگذارم حس خوبی پیدا می کنم. فکر می کنم مسئولیت و تعهدی دارم و باید آن را در جایی منتشر کنم، حتی در یک نوشته کوتاه به شکل دل نوشته.

5. آیا برای نوشتن نیاز به امکانات/شرایط خاص دارید که تا فراهم نشود دل به نوشتن نمی دهید؟ توضیح دهید (مکان، زمان، موقعیت، امکانات، آرامش و…)

بی شک برای نوشتن نیاز به مکانی آرام و  زمانی مناسب است. فکرت آزاد باشد و تمرکز داشته باشی. امکانات عجیب و غریبی نمی خواهم، همان کاغذ و قلم یا از دفترچه موبایلم استفاده می کنم و چیزی به ذهنم برسد بلافاصله می نویسم. قبل از نوشتن هم به ابعاد موضوع خیلی فکر می کنم و به نوعی در ابتدا طوفان فکری انجام می دهم و هر چه به نظرم می رسد می نویسم حتی اگر درهم و برهم باشد. بعد منابع مختلف را می بینم و یادداشت برداری می کنم. بعد از آن ، جمع بندی خود را از مطالعات و طوفان فکری خود انجام می دهم.

6. آیا فکر می کنید لازم است هر نویسنده سبک خاص (ویژه خود) درنخستین نوشتن داشته باشد؟ توضیح دهید؟

نه الزاما…. هیچ قانون و راز کلی و جامعی در مورد نویسندگی وجود ندارد و هرچه هست از تجربیات نویسندگان بزرگ وام گرفته شده است.  چون ممکن است از سبک نوشته نویسنده ای الهام بگیری و کم کم که تبحر و تجربه پیدا کردی، سبکی برای خود برگزینی. به نظر من اکثر نویسندگان در ابتدا از کسانی تقلید کرده یا الهام گرفته اند. در زندگي روزمره ما، اکثر افراد جامعه مقلد هستند و افراد با تقليد از گذشتگان در هر هنر و فن و حرفه به کسب تجربه مي‌پردازند. با مطالعه آثار گرانبها نويسندگان بزرگ هر چه بيشتر، از فکر و انديشه و ساختارهاي فنی شناخت پيدا می کنیم. هيچ نويسنده‌اي نمي‌تواند ادعا کند که مادرزادي و بدون تقليد توانسته است نوشتن را فرا گرفته باشد. در حقيقت همه‌ ما نيازمند و وابسته به فراگيري تجربيات گذشتگان خود هستيم. حتي بزرگترين نويسندگانی که امروز آن‌ها را مي‌شناسيم، در ابتداي امر، مقلد و تحت تأثير گذشتگان خود بوده‌اند. تقليد، روشي کلي در فراگيري و آموزش و انتقال اندیشه از نسلي به نسل ديگر است.

7.داشتن سبک خاص در نوشتن چه تاثیری بر تداوم علاقه، توسعه فردی و حرفه ای شما داشته است؟ توضیح دهید.

داشتن سبک خاص موجب برندسازی برای خود نویسنده می شود. در ذهن مخاطب نشانه و اثری می گذاری. مثلا نویسنده هایی مثل محمود دولت آبادی، مهدی یزدانی خرم، داستایوفسکی یا گابریل گارسیا یا در حوزه تخصصی استاد گرامی دکتر حری، دکتر فتاحی سبک خاص خودشان را در نوشتن دارند. وقتی با سبک نوشتن آنها آشنا می شوید، گویی نوعی ارتباط و یگانگی با نویسنده برقرار می کنی، با او یکی می شوی، غرق در داستان او می شوی و بین ذهن نویسنده و ذهن خواننده در حرکت هستی، و بر جانت می نشیند. نمی توانم بگویم آیا سبک خاصی دارم یا خیر؟ یعنی به حدی رسیده باشم که چنین ادعایی داشته باشم. همانطورکه در سوال گذشته بیان کردم ما از اساتید خود الهام گرفتیم و تقلید می کنیم.  سبک من ساده نویسی است. سعی می کنم پیشداشته های مخاطبم را در نظر بگیرم.

8. در نوشتن سعی می کنید چه مواردی را به لحاظ ادبی، فنی و تخصصی رعایت کنید (مسایل نگارشی، اخلاق پژوهش، اصالت اثر، تحلیل مناسب، آوردن مثال، مخاطب شناسی، محمل مناسب جهت انتشار و…). توضیح با مثال دهید.

در نوشتن سعی می کنم در درجه اول تا حدامکان به مسایل نگارشی توجه داشته باشم. به اخلاق پژوهش بسیار پاینبد هستم. قابل فهم بودن جملات برای من بسیار مهم است و خود را جای خواننده می گذارم. سعی می کنم به جنبه آموزشی نوشته هایم توجه کنم. برای درک بهتر مطالب از مثال استفاده کنم. با توجه به سطح مطالب و نوشته ها محمل های مختلفی را برای انتشار در نظر می گیرم مثل مجله، کتاب، وبلاگ، کانال تلگرامی، اینستا و ….

9. مهارت های مورد نیاز برای نوشتن از نظر شما چیست؟

برای اینکه کسی نویسنده خوبی باشد باید خواننده خوبی باشد. با خواندن کتاب ها و مقالات حوزه تخصصی خود و افراد معروف و مشهور می توانید با زبان آن علم آشنا شوید. از تجربه های دیگران بیاموزیم. پس برای اینکه حس و شور نویسندگی در ما ایجاد شود، باید از مطالعه ی نوشته های شیوا و جذاب بهره بگیریم و از اختصاص اوقاتی برای این کار، غفلت نورزیم.همچنین همه چیز را با دقت مشاهده کردن، رویا پردازی های روزانه، نوشتن تجربه های واقعی شخصی، پیدا کردن گوشه ای دنج برای تنهایی عناصر مهمی هستند. برای مهارت یافتن در مقوله نوشتن، تلاش در سه عرصه، آموزش، تجربه و تمرین و مطالعه آثار خوب بایسته و سودمند است.

10. به طور معمول، روند یا فرایند نوشتن شما چگونه است؟ آیا همه مطلب را در یک جلسه پیوسته نگارش می کنید؟ آیا هر زمان که انگیزه نوشتن یافتید، بخشی از نوشته را می نویسید؟ نوشته خود را چگونه و در چه مرحله ای از نگارش ویرایش می کنید؟ آیا نوشته خود را پیش از انتشار، برای ویراستاری یا گرفتن بازخورد، به دیگران هم می دهید؟ این افراد را برپایه چه معیارهایی برمی گزینید؟

قبل از نوشتن به ابعاد موضوع خیلی فکر می کنم و به نوعی در ابتدا طوفان فکری انجام می دهم و هر چه به نظرم می رسد می نویسم حتی اگر درهم و برهم باشد. نوعی فهرست مطالب تهیه می کنم. بعد وارد جزییات می شوم. وقتی تا حدی جلو رفتم برای مدتی کنار می گذارم و دوباره بررسی انجام دهم.  بعد دوباره مراجعه می کنم  و نوشته را تکمیل کنم. ممکن است حتی یک یا دو هفته هم به سراغش نروم . در چند مرحله ویرایش را انجام می دهم. ممکن است به دوستانم بدهم تا ببینند و نظرات خود را بدهند. انتخاب آنها هم براساس حوزه تخصصی شان است.

11. چه عواملی تسهیل کننده و بازدارنده در نوشتن شما هستند؟ راه حل های شما برای برون رفت از موانع چه هستند؟ مسئولان چه باید انجام دهند؟

عوامل تسهیل کننده دادن انگیزه است. البته بعضی اوقات خودمان برای خود انگیزه ایجاد می کنیم. انجام هر کاری نیاز به انگیزه، روحیه خوب و احساس مفید بودن در آن مجموعه دارد. اگر اینها نباشد بی شک حرکت و فعالیتی صورت نمی گیرد و اگر هم انجام شود بیشتر انگیزه های مادی به خود می گیرد. اینکه رتبه یا ارتقایی بگیریم. نگرش به تحقیق، عدم استفاده از نتایج تحقیقات، نبود روحیه کار جمعی، نبود منابع مالی می تواند بازدارنده باشد. دوست دارم نتایج تحقیقات و ایده هایم در جایی بکار گرفته شود و موثر باشد. احساس سودمندی بهترین چیز است که نصیب انسان می شود.