نمره توجه آلتمتریک: شاخص سنجش و ارزیابی اثرگذاری علمی

در گذشته از میزان استناد به عنوان شاخص سنجش اثرگذاری علمی استفاده می شد، اما امروزه در کنار شاخص استناد، آلتمتریکس یا دگرسنجه ها هم به عنوان یکی دیگر از شاخص های ارزیابی و سنجش اثرگذاری علمی آثار در نظر گرفته شده است.

آلتمتریکس Altemtrics، شاخص‌ها و داده‌های کیفی هستند که مکمل شاخص‌های سنتی و مبتنی بر استناد هستند و می‌توانند با تکمیل تحلیل‌های استنادی به شما کمک ‌کنند تا انواع مختلف تأثیرهای یک اثر را بهتر درک کنید.

آلتمتریکس توجه‌ای که محصولات علمی از منابع غیرسنتی از قبیل رسانه های مجازی، شبکه های اجتماعی علمی، ویکی پدیا، ثبت اختراع ها، نرم افزارهای مدیریت منابع علمی مانند مندلی و غیره گرفته اند گردآوری می‌کند؛ به عبارت دیگر، اشاره ها و بحث هایی که پیرامون هر اثر پژوهشی در منابع غیر سنتی صورت می گیرد گردآوری و به صورت نمره توجه آلتمتریک در وسط دونات شکل رنگانگی نمایش می‌دهد. شما با توجه به این نمره و گزارش صفحه جزئیات آلتمتریک می توانید تاثیری که آن محصول پژوهشی در جهان علمی داشته است درک کنید.  

چرا باید از آلتمتریکس استفاده کرد؟

نمره توجه آلتمتریک می تواند به شما کمک کند که میزان حضور در فضای مجازی خود را بفهمید و برای گسترش مثبت آن برنامه ریزی کنید، بتوانید تاثیر بیشتری از آثار خود را نشان دهید و در کنار آن بتوانید شانس دریافت کمک هزینه های پژوهشی خود را افزایش دهید.

شما می توانید از داده های آلتمتریک برای موارد زیر استفاده کنید:

 استفاده از صفحه جزئیات آلتمتریک، برای شناسایی دامنه و انتشار گسترده تر پژوهش های خود در فضای وب و به عنوان مدرکیدر روزمه تان قرار دهید این مقوله به شما کمک می کند راحت تر بتوانید کمک هزینه های پژوهشی را دریافت کنید؛

می توانید تاثیرگذاران هسته، رشته خود، همکار و همکاری های جدید را شناسایی کنید؛

می توانید آثار خود را رصد کنید و ببینید چگونه پژوهش شما به وسیله مخاطبان بیشتری مورد استفاده قرار گرفته است؛

شهرت آنلاین خود را مدیریت کنید و فعالانه با نظرات و گفتگوهای مربوط به اثر خود درگیر شوید.

نمره توجه آلتمتریک (Altemtric Attention Score)

اگر روی نمره توجه آلتمتریک دونات شکل کلیک کنید، به صفحه جزئیات “نمره توجه آلتمتریک” منتقل می شوید و می توانید هر یک از اشاره های هر محصول پژوهشی را روی توییتر، بلاگها، فیس بوک و غیره را ببینید و در کنار آن اطلاعات جمعیت شناختی اشاره ها را مشاهده کنید.

هر یک از رنگ‌های آلتمتریک دونات شکل یک منبع متفاوت از نمره توجه را نشان می دهد. این منابع به طور کلی می تواند شامل:

اسناد سیاسی (Public policy documents):

آلتمتریک طیف وسیعی از منابع سیاست عمومی که در سیاست گذاری‌ها و خط مشی‌ها نقش دارند در سطح جهان ردیابی و متن کاوی می‌کند تا منابع پژوهشی منتشر شده در آنها را بیابد.

رسانه های جریان اصلی (Mainstream media)

آلتمتریک بیش از 1300 خبرگزاری در بیش از 100 کشور در سراسر جهان را رصد می‌کند و اشاره هایی که به محصولات پژوهشی در خبرها می شود جمع آوری و در صفحه جزئیات آن محصول ارائه می‌کند.

نرم افزارهای مدیریت منابع آنلاین (Online reference managers)

تعداد کاربران مندلی (Mendeley) که محصول پژوهشی را در کتابخانه خود ذخیره کرده اند در صفحه جزئیات آلتمتریک آن محصول پژوهشی نمایش داده می شود اما برای آن امتیاز در نظر گرفته نمی شود. شما می توانید خلاصه ای از اطلاعات جمعیت شناختی این کاربران در صفحه جزئیات هر محصول پژوهشی مشاهده کنید.

پلت فرم داوری پس از انتشار (Post-publication peer-review platforms )

در منابع داده ای آلتمتریک ارزیابی ها و فرم های داوری تولیدات پژوهشی د وجود دارد. این ارزیابی ها از فرم های داوری های باز پس از انتشار در شبکه های اجتماعی Publons و Pubpeer  جمع آوری می شود. 

ویکی پدیا (Wikipedia)

آلتمتریک در نسخه انگلیسی ویکی پدیا، استنادهای متن‌ها‌ی پژوهشی منتشر شده را ردیابی می‌کند و نمایش می دهد. با ویرایش محتواهای ویکی پدیا، اشاره ها یا استنادهای جدید  نیز به طور خودکار شناسایی و ردیابی می شوند.  

برنامه طرح درس باز (Open Syllabus Project)

Open Syllabus Project کتاب های مطرح شده در طرح درس دانشگاه ها را در 140 کشور ارائه می کند. داده های حاصل از  Open Syllabus Project در صفحه جزئیات کتاب ها در آلتمتریک نمایش داده می شود تا نشان دهد این عنوان ها در کدام طرح درس مربوط به بیش از 4000 هزار موسسه آموزشی سراسر جهان وجود داشته است.

ثبت اختراع ها (Patents )

پایگاه IFI CLAIMS شامل کلیه ثبت اختراع ها، استنادات ثبت اختراع و غیره است. بنابراین آلتمتریک با استفاده از داده های IFI CLAIMS، منابع موجود در اختراع های ثبت شده در نه دفتر ثبت اختراع بین‏المللی را ردیابی می کند.

وبلاگ ها (Blogs)

سیستم آلتمتریک هر روز یک لیست دستی تنظیم شده شامل بیش 9 هزار وبلاگ دانشگاهی و غیر دانشگاهی را بررسی می کند.

استنادها (Citations)

داده های استنادی Dimensions برای ناشران و موسسات در پلت فرم اکسپلورر و روی صفحه جزئیات نمایش داده می شود؛ آن هم فقط برای منابعی که توسط آلتمتریک ردیابی می شود. اطلاعات استنادی وب آو ساینس همچنین در پلت فرم اکسپلورر در دسترس است. کاربران می توانند تعداد کل استنادها  و سه تا مقاله که به آن مقاله استناد داده اند را در صفحه جزئیات آلتمتریک  ببیند و برای دیدن کل اطلاعات روی آن کلیک کنند.

نکات برجسته یک پژوهش (Research highlights)

در پایگاه Faculty Opinions بیش از 8000 متخصص از سراسر جهان آنچه را که مهم ترین و هیجان انگیزترین بخش یک محصول پژوهشی است را انتخاب کرده و توضیه می کنند. آلتمتریک هم این اطلاعات را برای مقالات که ردیابی می‌کند  ارائه می دهد.

 رسانه های اجتماعی (Social Media)

آلتمتریک مجموعه ای از شبکه های اجتماعی را برای شناسایی اشاره‌ به محصولات پژوهشی پیگیری می‌کند. همه اینها برای شفافیت کامل روی صفحه جزئیات نمایش داده می دهد. شبکه‌هایی که ردیابی می‌شود شامل: LinkedIn, Google+, Sin Weibo and Pinterest,  Twitter, Facebook 

چند رسانه ایها و دیگر پلتفرم های آنلاین (Multimedia and other online platforms)

آلتمتریک سایت های چند رسانه ایها و دارای بحث های علمی، شاملYouTube; Reddit; Q&A  را رصد می کند و اشاره هایی که به محصولات پژوهشی صورت می گیرد  جمع آوری و سپس در صفحه جزئیات آن محصول پژوهشی ارائه می کند.

چگونه نمره آلتمتریک محاسبه می شود؟

شما ممکن است نمره توجه آلتمتریک و دونات شکل آن روی صفحه جزئیات مقاله ناشر، واسپارگاه سازمان ها، صفحه فردی پژوهشگر یا صفحه های ناشران را دیده باشید. برای دیدن صفحه جزئیات مربوط به مقاله خود روی دونات شکل آلتمتریک کلیک کنید تا منابع و اشاره های اصلی که به نمره توجه شما کمک کردند مشاهده کنید. این نمره به گونه ای طراحی شده است که به آسانی بفهمید یک محصول پژوهشی چه مقدار و چه نوع از توجه را دریافت کرده است.

نمره توجه از جمع کردن وزن تقریبی همه توجه هایی که یک محصول پژوهشی دریافت کرده است بدست می آید. این نمره به علت اینکه دسترسی نسبی به هر نوع منبع را نشان می دهد به صورت وزنی در نظر گرفته شده است. نمره به صورت خودکار محاسبه می شود و  بر اساس سه عامل اصلی صورت می گیرد :

·        شدت میزان (Volume): نمره یک مقاله هنگامی که افراد بیشتری به آن اشاره می کنند  افزایش می یابد. فقط یک اشاره از هر شخص برای هر منبع محاسبه می شود. بنابراین اگر شما درباره یک مقاله بیشتر از یکبار توییت زده باشید، آلتمتریک به جز اولی بقیه را نادیده خواهد گرفت.

·        منبع (Sources): برای هر اشاره در منابع مختلف نمره هایی با مقدار پایه متفاوتی در نظر گرفته شده است. برای مثال: نمره یک مقاله خبری بیشتر از یک پست بلاگ و یک پست بلاگ بیشتر از یک توییت است.

·        نویسندگان (Authors): چندبار نویسنده هر اشاره درباره یک مقاله صحبت می کند و آیا تعصبی خاصی نسبت به مجله، ناشر و مخاطب خاصی دارد. برای مثال:  وقتی یک دکتر  یک لینک را با دکتر های دیگر به اشتراک می گذارد امتیاز آن خیلی بیشتر از زمانی است که همان لینک توسط یک ااکانت مجله به طور خودکار منتشر می شود.

وزن های پیش فرض هر مولفه به صورت زیر است:

 نمره توجه آلتمتریک همیشه باید یک عدد کامل باشد. این مقوله به این معنی است که اشاره هایی که کمتر از عدد یک، نمره دارند گاهی اوقات به عدد یک گرد می شوند. بنابراین اگر محصول پژوهشی یک پست فیس بوک (با وزن 25/0) بگیرد  نمره آن یک می شود و اگر سه پست فیس بوک برای همان محصول پژوهشی وجود داشته باشد باز نمره یک است.

یادآوری این نکته مهم است، اگر چه نکته هایی که در بالا ذکر شد برای فهمیدن سیستم وزن دهی شاخص های خوبی هستند، ولی محاسبه نمره آلتمتریک فقط با افزودن ساده اشاره ها امکان پذیر نیست.  الگوریتم امتیازدهی آلتمتریک فاکتورهای زیادی را  از قبیل بازتوییت یا محاسبات طبقه بندی شده برای انواع متفاوت از منابع خبری را در نظر می‌گیرد.

همچنین توجه به این نکته مهم است که خوانندگان مندلی، شماره استناد در Dimensions و بوکمارک در CiteULike  در امتیاز محاسبه نمی شود. این به این دلیل است که آلتمتریک نمی تواند جزئیات کامل کسانی که اشاره یا ارجاع انجام داده اند به شما نشان دهد. سیاست آلتمتریک این است که هر اشاره ای که  به منظور نمره حساب می‌ شود باید کاملا شفاف و روی صفحه جزئیات آن قابل رویت باشد.

پژوهشگران باید بدانند این معیار سنجش کیفی یک محقق یا یک پژوهشگر نیست  چون توجه ها می تواند مثبت و هم منفی باشد. نمره توجه هنگام مشاهده چندین پژوهش با یکدیگر مفید است  و به سرعت سطح فعالیت های آنلاین پیرامون یک پژوهش خاص را مشخص می کند.

هر از گاهی شما متوجه می شوید که نمره توجه التمتریک برای مقاله شما نوسان دارد یا پایین می آید. این زمانی اتفاق می افتد که نویسنده اصلی اشاره ها پست آنها را حذف می‌کند و گاهی هم خود آلتمتریک پست هایی را هرز شناسایی کرده و آنها را از امتیاز دهی خارج می کند یا گاهی اوقات منابع جدیدی در رابطه با آن محصول پژوهشی اضافه می شود بدین ترتیب آلتمتریک الگوریتم امتیازدهی مجدد انجام می دهد.

نمره آلتمتریک خوب چیست؟

با همه این معیارها، شما نیاز دارید نمره توجه آلتمتریک را در داخل محتوا تفسیر کنید. بهتر است زمانی بگذارید و آن نمره را برای پژوهش های خود تفسیر کنید. اشاره های ذکر شده برای نمره توجه آلتمتریک می تواند هم مثبت و هم منفی باشد. بنابراین چیزی به عنوان نمره خوب وجود ندارد. برای مثال، یک مقاله ممکن است به علت پوشش منفی در خبرها یا در اشاره‌هایی در توییتر  نمره توجه بالایی را داشته باشد.

نمره آلتمتریک خوب بر اساس مجلات متفاوت است. یک مجله با خوانندگان بیشتر ممکن است  مقالات آن نمره آلتمتریک بالایی داشته باشد چون افراد بیشتری آن را می خوانند و به اشتراک می گذارند. بنابراین یک نمره خوب برای یک مقاله در مجله کوچک ممکن است برای  مقاله دیگر در مجله معروف دیگر خوب نباشد. برای مثال یک مقاله در مجله نیچر یا ساینس به طور معمول نمره بسیار بالاتری از یک مقاله در یک مجله کوچک خواهد داشت.

بنابراین مهمترین چیزی که شما می توانید انجام دهید خواندن پست هایی است که برای محصول پژوهشی شما نوشته شده است. به عبارت دیگر، نمره یک عکس فوری از توجه ها است، اما داده هایی که در زیر قرار گرفته است چیزی است که واقعا مهم است.

بالاترین نمره توجه آلتمتریک چیست؟

نمره توجه مقالات مداوم در حال تغییر است و مقالات جدیدتر از دیگران سبقت می گیرند و نمره بالاتر کسب می کنند شما می توانید لیست سالانه Altmetric Top  100 در این آدرس مشاهده کنید:

https://www.altmetric.com/top100/home/

 تفسیر نمره توجه آلتمتریک در محتوا

در تب Attention Score in contextروی صفحه جزئیات آلتمتریک،  شما می توانید ببینید توجه این پژوهش در مقایسه با پژوهش های دیگر در همان دوره زمانی با همان موضوع چگونه است. به عبارت دیگر،  نمرات را در برخی از زمینه های مختلف نشان می دهد تا به شما کمک کند که تا بهتر درک کنید آیا سطح توجه  مقاله شما نسبت به مقالات مشابه معمول است. برای مثال ، شما می توانید نحوه مقایسه نمره مقاله با سایر مقالات مربوط به همان مجله، یا همان مجله در مدت سه ماه مشابه را ببینید.

آلتمتریک این اعداد را به وسیله مشاهده همه موارد نمایه شده در پایگاه داده آلتمتریک محاسبه می کند، که شما می توانید با استفاده از اکسپلورر مرور کنید. توجه به این نکته مهم است که آلتمتریک مقالاتی را که مورد توجه قرار نگرفته اند در نظر نمی گیرد. بنابراین اگر صفحه نمره بگوید که یک مقاله رتبه 10 از 220 مورد منتشر شده در همان مجله گرفته است. این به آن معناست که 220 مقاله در منبع داده ای که آلتمتریک ردیابی کرده  حداقل یک مورد اشاره شده اند نه اینکه مجله در مجموع 220 مقاله منتشر کرده است .

منابع

https://help.altmetric.com/support/solutions/articles/6000233311-how-is-the-altmetric-attention-score-calculated-

https://www.altmetric.com/about-our-data/the-donut-and-score/

https://help.altmetric.com/support/solutions/articles/6000233313-putting-the-altmetric-attention-score-in-context