نوشته‌ها

بهترین راه برای کمک به کاربران در یافتن منابع چیست؟ (توصیه به کتابداران)

در این مقاله به یکی از پرسش‌ها و دیدگاه‌های کتابداران در گروه تخصصی خدمات کتابخانه‌ای در لینکدین خواهم پرداخت. پرسش چه بود “بهترین راه برای کمک به کاربران در یافتن منابع چیست؟ (توصیه به کتابداران) … خوب… حالا میریم به سراغ پاسخ پرسش:

 مجموعه خود را بشناسید

یکی از اولین گام‌ها برای کمک به کاربران در یافتن منابع این است که مجموعه خود را به‌خوبی بشناسید. این بدان معناست که با قالب‌ها، ژانرها، موضوعات و سطوح مختلف منابع خود و همچنین نحوه سازماندهی و فهرست‌بندی آنها آشنا باشید. همچنین باید از مجموعه‌ها، پایگاه‌های اطلاعاتی یا اشتراک‌هایی که کتابخانه شما ارائه می‌دهد و نحوه دسترسی به آنها آگاه باشید. شناخت مجموعه خود به شما کمک می‌کند تا نیازهای کاربران را با مرتبط‌ترین و مناسب‌ترین منابع مطابقت دهید.

نظرهای کتابداران راجع به این بند:

  • هیچ راه اشتباهی برای کمک وجود ندارد! اما به نظر من گوش‌دادن به سؤالات دوم و سوم و چهارم کاربر علاوه بر سؤال اول مهم است. برای یافتن پاسخ سؤالات وقت بگذارید. نقاط فرود را در مسیر رسیدن به مقصد، به آنها نشان دهید. در مشاوره‌های تحقیقاتی انفرادی، اغلب می‌بینم که دانش‌آموزان هنوز منابع اولیه در مجموعه کتابخانه را نمی‌دانند. اگر آنها به سراغ شما آمده‌اند، فرصت خوبی است که به آنها کمک کنید تا این مسیر را طی کنند.
  • توانایی پرسیدن سؤالات درست از کاربر ضروری است؛ چون گاهی اوقات خودشان نمی‌دانند به چه چیزی نیاز دارند. وقتی از آنچه می‌خواهند مطمئن شدند، باید بدانند که چگونه آن را در مجموعه جستجو کنند و در صورت نبودن آن، بتوانند گزینه‌هایی را که نیازهای کاربر را برآورده می‌کنند، توصیه کند. به‌این‌ترتیب، کتابدار می‌تواند با آموزش نحوه دسترسی به این منابع، «آموزش یک‌به‌یک» را در اختیار کاربر قرار دهد.

از مصاحبه‌های مرجع استفاده کنید

یکی دیگر از مهارت‌های کلیدی برای کمک به مراجعان در یافتن منابع، انجام مصاحبه‌های مرجع است. مصاحبه مرجع مکالمه‌ای بین کتابدار و کاربر است که در آن سؤالاتی بازمی‌پرسید تا نیازهای اطلاعاتی، اهداف و ترجیحات آنها را درک کنید. همچنین باید کلمات، مفاهیم یا اصطلاحات استفاده شده توسط کاربر را روشن کنید و درک آنها را از مطالبی که ارائه می‌کنید تأیید کنید. مصاحبه مرجع به شما کمک می‌کند تا به هر کاربر کمک شخصی و مناسب ارائه دهید و از فرضیات یا سوءتفاهم جلوگیری کنید.

 نظرهای کتابداران راجع به این بند:

  • نشان دهید، فقط بگوییددر صورت امکان، منابع واقعی را در صورت موجود بودن در محل به کاربر نشان دهید. یا حداقل صفحه وب را با تصویر و شرح منبع نشان دهید. تجسم منبع مطمئناً می‌تواند به بسیاری از کاربران کمک کند. بالاخره انسان‌ها موجودات بصری هستند.
  •  هنر مصاحبه مرجع، ابرقدرت کتابدار است. مکانیزمی برای انواع حل مسئله است. مصاحبه مرجع نیاز به گوش‌دادن دقیق دارد؛ زیرا سؤال همیشه واضح نیست. کارکنان کتابخانه با سؤالات پیگیری می‌کنند تا آنچه را که لازم است روشن کنند، سپس به نیاز پاسخ می‌دهند که همیشه مسیر یافتن اطلاعات را به درخواست‌کننده نشان می‌دهد تا بتواند جستجو را تکرار کند. من خودم را به‌عنوان یک مسیریاب اطلاعاتی می‌بینم که منابع چاپی و آنلاین را جستجو می‌کند و این کار من را جالب می‌کند.

 آموزش مهارت‌های سواد اطلاعاتی

گاهی اوقات، کمک به کاربران برای یافتن منابع شامل آموزش برخی از مهارت‌های سواد اطلاعاتی نیز می‌شود. سواد اطلاعاتی توانایی یافتن، ارزیابی، استفاده و ایجاد اطلاعات به طور مؤثر و اخلاقی است. شما می‌توانید با نشان‌دادن نحوه استفاده از ابزارهای جستجو مانند فهرست‌ها، پایگاه‌داده یا موتورهای جستجو و نحوه اصلاح استراتژی‌های جستجوی خود با استفاده از کلمات کلیدی، فیلترها یا عملگرها، به کاربران کمک کنید تا مهارت‌های سواد اطلاعاتی خود را توسعه دهند. همچنین می‌توانید به آنها کمک کنید تا کیفیت، اعتبار و ارتباط منابعی را که پیدا کرده‌اند و نحوه استناد صحیح آنها را ارزیابی کنند.

نظرهای کتابداران راجع به این بند:

  • بر اساس تجربه من وقتی مراجعان برای یافتن منابع به دنبال کمک هستند، ما به‌عنوان کتابدار سواد اطلاعاتی باید از آنها در مورد موضوعشان بپرسیم و با سطح تخصص آنها در تحقیق آشنا شویم. براین‌اساس، من مشاوره تحقیقاتی یک‌به‌یک را برای کمک به کاربران برای یافتن منابع با استفاده از استراتژی‌ها و تکنیک‌های مختلف جستجو ارائه می‌دهم.
  • آموزش سواد اطلاعاتی یکی از وظایف اصلی من در یک کتابخانه دانشگاهی در یک دانشگاه است که به آموزش مطالعات قومیتی می‌پردازد. برای دانشجویانی که ممکن است از رفتن به کتابخانه احساس خوبی داشته باشند، اینجاست مهارت‌های حرفه‌ای و عشق کتابداران را با راهنمایی دانشجویان برای یافتن، تفسیر و استفاده از منابعی که ممکن است در معرض آنها نباشند، نشان می‌دهم.
  •  استراتژی‌های جستجوی مختلف را ساده و آسان کنید، بسیاری از اوقات به دلیل ساختاری بودن آن، دنبال‌کردن مراحل برای آنها گیج‌کننده و/یا پیچیده است. به‌عنوان یک متخصص اطلاعات، ما باید یک فرایند پیچیده را پویا و ساده کنیم.

ابزارهای کشف را ترویج کنید

راه دیگر برای کمک به مراجعه‌کنندگان در یافتن منابع، ترویج ابزارهای کشفی است که کتابخانه شما ارائه می‌دهد. ابزارهای کشف، پلتفرم‌ها یا نظام‌هایی هستند که به کاربران اجازه می‌دهند با استفاده از یک رابط واحد، در منابع و قالب‌های متعدد منابع، مانند کتاب‌ها، مقاله‌ها، ویدئوها یا تصاویر جستجو کنند. برخی از نمونه‌های ابزارهای کشف WorldCat، EBSCO Discovery Service یا Google Scholar هستند. ابزارهای کشف می‌توانند به مشتریان کمک کنند تا منابع جدید و متنوعی را که ممکن است پیدا نکنند، کشف کنند و در وقت و تلاش آنها صرفه‌جویی کنند.

نظرهای کتابداران راجع به این بند:

  • ابزارهای کشف در کتابخانه‌ها دنیایی پویا برای کتابداران هستند. دنیایی که در آن کتابداران هنوز می‌توانند بافت را شکل دهند. همان‌طور که می‌دانیم، ابزارهای کشف آنچه را که می‌توان به آن دسترسی داشت گسترش می‌دهند.
  • برای اینکه کتابداران حرفه‌ای کنترل محل کار خود را در دست بگیرند، باید بر ابزارهای ساده و قدرتمندی تکیه کنند که ارائه اطلاعات موردنظر کاربران را آسان‌تر می‌کند. ما به‌عنوان یک ارائه‌دهنده اطلاعات شناخته می‌شویم و معتقدم با انتخاب صحیح ابزارها، بدون شک کاربران ما راضی خواهند بود. 

Loading

پنج دلیل استفاده از منابع مرجع

منابع مرجع منابعی هستند که در ابتدای فرایند پژوهش و بدست آوردن دانش موضوعی استفاده می‌شوند. منابعی هستند که از اول تا آخر خوانده نمی‌شود و فقط براساس نیاز اطلاعاتی بخش‌هایی از آن را مطالعه می‌کنیم. منابع مرجع انواع مختلفی دارند که فرهنگ‌ها، دایره المعارف‌ها، دستنامه‌ها و …جز منابع مرجع هستند. البته منابع مرجع با توجه به نوع اطلاعاتی که در اختیار کاربر قرار می‌دهند به منابع ردیف اول، دوم و سوم تقسیم می‌شوند.

در این فیلم آموزشی کوتاه پنج دلیل استفاده از منابع مرجع به خوبی بیان می‌شود که عبارتند از:
۱. پاسخ به سوالات اساسی 5w
۲. آزمون فرضیه ها
۳. شناسایی کلیدواژه برای جستجو
۴. محدود کردن موضوع خود
۵. یافتن منابع دقیق تر با استفاده از ماخذ آن

Loading

تبدیل پرسش پژوهش به استراتژی جستجو

Loading

نحوه انتخاب و استفاده از کلیدواژه‌ها برای جستجو

Loading

همه چیز درباره استراتژی جست‌وجو

جستجوی ادبیات موضوع (literature Review)، جستجویی نظام‌مند (سیستماتیک) و جامع در تمام انواع منابع منتشر شده درباره موضوع پژوهش است. هدف کشف و تعیین گستردگی و عمق منابع مرتبط و هسته درباره موضوع است. به عبارتی جستجوی ادبیات موضوع، جستجویی سنجیده و سازمان‌یافته‌ای است که برای یافتن منابع هسته و اصلی درباره موضوع است. عنصر اساسی در روش‌شناسی هر طرح پژوهشی است؛ به طوری که بر تمام فرایند پژوهش سایه می‌افکند و تا پایان فرایند پژوهش ادامه دارد. داشتن استراتژی جستجو  یا راهبرد جستجو برای جستجوی ادبیات موضوع بسیار ضروری و حائزاهمیت است. بدون داشتن درک درست و سازمان یافته‌ای راجع به جستجو در منابع اطلاعاتی، یافتن منابع هسته، اصلی و با کیفیت غیرممکن است و جستجوی شما از جامعیت و مانعیت (دقت) برخوردار نخواهد بود.

استراتژی جستجو (راهبرد جستجو)  چیست؟ Search Strategy

استراتژی جستجو (راهبرد جستجو) ساختارسازمان‌یافته از کلمات کلیدی است که برای جستجو در پایگاه‌های اطلاعاتی یا موتورهای کاوش استفاده می‌شود. استراتژی جستجو مفاهیم اصلی سوال پژوهش شما را به منظور بازیابی نتایج دقیق ترکیب می کند. باید توجه داشته باشید استراتژی جستجو در هر پایگاه‌اطلاعاتی یا موتورکاوشی متفاوت است.

هر پایگاه اطلاعاتی متفاوت عمل می کند ، بنابراین شما باید استراتژی جستجوی خود را برای هر پایگاه‌داده بنویسید. اگر پژوهش شما چندین حوزه مختلف را پوشش می دهد ، باید تعدادی استراتژی جستجوی جداگانه ای ایجاد کنید. استراتژی‌های خود را آزمایش کرده و پس از بررسی نتایج جستجو ، آنها را اصلاح کنید.

برخی ملاحظات قبل از شروع جستجو…

Øآنچه به دنبال آن هستید را مشخص و تعریف کنید. تصمیم بگیرید در کجا جستجو کنید.

Øیک استراتژی جستجو ایجاد کنید.

Øدر طی جستجو استراتژی جستجوی خود را اصلاح کنید.

Ø استراتژی جستجوی خود را برای استفاده در آینده ذخیره کنید.

Ø برای اینکه درباره موضوع، دانش اولیه و بافتی بدست آورید کتاب، مقالات دایره المعارفی و هندبوک‌ها و ویکی‌ها را بخوانید.

فیلم آموزشی:

مراحل ایجاد استراتژی جست‌وجو

در عمل استراتژی جستجو چگونه به نظر می‌رسد؟

  1. سوال پژوهش و مساله پژوهش خود را تعریف و مشخص کنید. برای مثال قرار گرفتن در معرض سیگاری ها بر کودکان مبتلا به آسم چگونه تأثیر می گذارد؟داشتن عزت نفس چه تاثیری بر روابط عاطفی دارد؟
  2. مفاهیم اصلی یا کلیدواژه های اصلی پژوهش خود را با استفاده از مرحله 1 شناسایی و استخراج کنید.
  3. با استفاده از اصطلاحنامه‌ها، دیکشنری‌ها، چکیده و کلیدواژه‌های مقالات مرتبط، مترادف‌ها و کلمات مرتبط با مفاهیم اصلی پژوهش را فهرست کنید. برای مثال دود سیگار ، سیگاری ها ….. کودک نوپا ، کودکان ، کودکان …. آلرژی ، مشکلات تنفسی، شخصیت، احترام به نفس، حفظ منافع شخصی، احترام به خود، شرافت نفس، مناعت طبع،
  4. پایگاه اطلاعاتی و منبع جستجوی مناسب را شناسایی و انتخاب کنید. باید قبل از شروع جستجو، ابزارها و امکانات آنها را بررسی کنید یا راهنمای جستجو را بخوانید.
  5. ترکیب‌های مختلف کلیدواژه‌های استخراج شده را  با فنون متداول جستجو امتحان کنید.
  6. ارزیابی نتایج جستجو و اصلاح و بازنگری استراتژی جستجو

 

Loading