مروری بر روندهای تغییر در کتابخانه‌های دانشگاهی

چکیده

کتابداران برای درک نحوه خدمت‌رسانی مؤثر به کاربران کتابخانه، باید از روندهای جدید در حوزه خود، آگاهی یابند و خود را با توجه به ملزومات آن به روز کنند. آگاهی از روندهای جدید در کتابخانه‌ها و برآوردن نیازهای مراجعان کتابخانه‌ها، باعث افزایش عزت نفس و تعهد در کتابداران می‌شود. آگاهی از روندهای گذشته، حال و آینده اهمیت خاص خود را دارد. پژوهش حاضر مروری بر روندهای کتابخانه در چند سال گذشته دارد. این موضوع به کتابداران کمک می‌کند تا بینشی درباره سفر خود در حوزه کتابداری بدست آورند. به آنها کمک می‌کند تا بدانند به کجا می‌روند و مقصدشان  براساس توسعه و روندهای آینده چه خواهد بود. همچنین این بینش به آنها کمک می‌کند تا بهتر برای آینده برنامه‌ریزی کنند. ترجمه دکتر مریم اسدی.

منبع:

Dawar, Vaishali Ashok (2014). Changing Trends in academic libraries: an overview. Conference Paper. [Online]. Access from: https://www.researchgate.net/publication/335389843

فایل اصل مقاله

کلیدواژه‌ها: روندهای کتابخانه دانشگاهی، ارزش کتابخانه

مقدمه

به طور کلی، یک روند نشان دهنده جهتی است که چیزی در آن در حال تغییر یا توسعه است. الگویی از تغییر تدریجی در یک شرایط، محصول یا فرآیند را نشان می دهد. از تحلیل روند، اغلب برای پیش‌بینی رویدادهای آینده استفاده می‌شود؛ اما می‌توان از آن برای استخراج تخمین‌ها از رویدادهای نامشخص گذشته استفاده کرد. روندهای کتابخانه‌های دانشگاهی بیانگر مسائلی است که بر کتابخانه‌های دانشگاهی در آموزش عالی تأثیر می‌گذارد. آگاهی از روندهای کتابخانه‌های دانشگاهی برای کتابداران و مربیان ضروری است؛ زیرا این اطلاعات بینش‌هایی را درباره علائق و نیازهای ذینفعان در یک دوره خاص ارائه می‌دهد. کتابخانه‌های کالج‌ها و دانشگاه‌ها به‌عنوان مرکز تغییرات، باید در ارائه خدمات به گروه‌های کاربران با نیازهای اطلاعاتی و مهارت‌های پژوهشی متنوع، پیشرو باشند. همانطور که فناوری به سرعت در حال تغییر است، کتابخانه‌های دانشگاهی در تلاش‌اند تا با چالش‌های ناشی از نظام آموزشی مقابله کنند. در حالی که برای ارزیابی ارزش کتابخانه‌های دانشگاهی به اطلاعات کمی و کیفی بیشتری نیاز است، سرعت فزاینده تغییرات، ساختن معیارها را دشوارتر می‌کند. قدرت ما، در پیوندمان با جامعه‌ای است که به آن خدمت می‌کنیم. در این فضای متغیر، کتابخانه‌ها نقش‌های مهمی ایفا می‌کنند، اما به دلیل تغییرات سریع فناوری، تصمیم‌گیری برای کاربران، درباره اینکه چه زمانی و برای چه هدفی از کتابخانه کمک بگیرند، پیش‌بینی‌پذیر نیست.

اکنون کتابخانه‌ها باید به کاربران خود نشان دهند که چه زمانی و چگونه می‌توانند از خدمات کتابخانه استفاده کنند. روند‌ها به ما اطلاعاتی درباره این فضای متغیر می‌دهند و ما را وادار می‌کند در فعالیت‌های دانشگاهی و پژوهشی با کمک کاربران به این روندها نزدیک شویم. همانطور که در بررسی ACRL در سال 2013 بیان شد، “بررسی‌های محیطی،  بررسی جامعی از تمام جنبه‌های کتابداری ارائه نمی‌دهند، اما عوامل فعلی و در حال ظهور را که بر کتابخانه‌های دانشگاهی تاثیر می گذارد، شناسایی می‌کنند، بافت وسیع‌تری را که کتابخانه‌ها می‌توانند در آن فعالیت کنند توصیف می‌کنند، و مفاهیم مربوط به منابع، خدمات و کارکنان کتابخانه را تشریح می‌کنند.  همچنان تغییرات در آموزش عالی بر کتابخانه‌ها از نظر گردآوری و توسعه محتوا، دسترسی و نگهداری منابع جدید و قدیمی و خدمات برای مخاطبان گسترده، تأثیر می‌گذارد. همانطور که سازمان‌های مادر خود را بازتعریف می‌کنند، کتابخانه‌ها باید به تکامل خود ادامه داده و ارزش خود را به سازمان‌شان نشان دهند.

اهمیت

روندهای کتابخانه‌های دانشگاهی در آموزش عالی، خواسته‌ها و اقدامات اولیه را مشخص می‌کند. این روندهای جهانی به کتابداران کمک می‌کند تا دید بهتری از فعالیت‌ها و توسعه کتابخانه‌های آینده‌ داشته باشند. این مقاله تغییرات در روندهای کتابخانه‌های دانشگاهی را نشان می‌دهند و اینکه این گرایش‌ها ما را به کجا هدایت می‌کنند. این موضوع به ما کمک می‌کند تا فعالیت‌های کتابخانه‌ای خود را برنامه‌ریزی کنیم و فعالیت‌های پژوهشی را نیز افزایش دهیم.

روش شناسی

داده‌های کیفی از طریق زیر گردآوری شده است:

• بررسی‌های انجام شده بر روی کتابخانه‌های دانشگاهی از سوی انجمن کتابخانه‌های دانشگاهی و پژوهشی (ACRL)، انجمن کتابداری آمریکا،
• پژوهش درباره روندهای برتر کتابخانه‌ای که توسط کمیته برنامه‌ریزی و بررسی پژوهشی ACRL و
• شماره‌های اخیر مجله Library Trends.

تجزیه و تحلیل کامل داده‌های گردآوری شده به صورت نظام‌مند انجام شد. داده‌های تحلیل شده بر اساس پارامترهای مربوط به روندهای کتابخانه دانشگاهی در آموزش عالی جدول‌بندی شده است.

تحلیل

تفسیر و نتیجه گیری

داده ها را می‌توان به وضوح به روندهای قبل از سال 2007 و روندهای پس از سال 2007 تقسیم کرد که در آن تغییرات فناورانه به سرعت افزایش یافت. روندهای قبل از سال 2007 بیشتر مربوط به اسناد چاپی و خدمات است. در دوره قبل از سال 2007 بر دیجیتالی کردن مطالب تاکید شد. از رسانه‌های مختلف برای حفظ اسناد دیجیتالی شده مانند میکروفیلم، میکروفیش، لوح فشرده و غیره استفاده شد. تاکید عمده بر خدمات‌رسانی به کاربران راه دور و اشتراک منابع بود. از سال 2000، روندها بر توسعه مجموعه در محیط الکترونیکی و حفظ و نگهداری دیجیتال بود و بیشتر تأکید بر اخلاقیات و مسائل اقتصادی دیجیتالی شدن بود. با رشد روزافزون استفاده از اینترنت پس از سال 2003، وجود کتابخانه‌ها به دلیل راحتی در یافتن و دریافت مطالب دیجیتال در اینترنت با چالش مواجه شد. با این حال، اینترنت فرصت‌های جدیدی را برای کتابخانه‌ها با خدمات جایگزین مختلف فراهم کرد. با تغییر الگوی اطلاع‌یابی کاربران و تمایل به مطالب دیجیتالی از مواد چاپی، تأثیر آن بر مجموعه و خدمات کتابخانه نشان داده شد. امروزه کتابخانه ها به عنوان منبع اولیه اطلاعات در نظر گرفته نمی شوند، اینترنت تقاضا برای اثبات ارزش کتابخانه‌های دانشگاهی برای کاربران را افزایش داده است. پذیرش فناوری جدید مشکلات زیادی را در نیروی انسانی کتابخانه ایجاد کرد، زیرا تقاضا برای استفاده از فناوری های جدید در حال افزایش است و همین کارکنان قادر به مقابله با این تغییرات سریع نیستند. الگوی استفاده از کتابخانه در حال تغییر است و به کتابخانه به عنوان ارائه دهنده خدمات بیشتر به جای تامین کننده اطلاعات نگریسته می شود. این خدمات شامل نشر دیجیتال، همکاری، حفظ و استفاده مجدد از دانش، ارائه فضای مجازی در قالب واسپارگاه ها، فضای مشترک اطلاعاتی، حمایت از فعالیت های تحقیقاتی با استفاده از فناوری جدید، فضایی برای ایده پردازی و حل مسئله، خدمات دیجیتال Device Neural و غیره است. خواسته ها و انتظارات مراجعان تنها از طریق کتابخانه محقق نمی شود. انجمن های کتابداری و گروه های آموزشی کتابداری باید ابتکارات لازم را در زمینه آموزش کارکنان کتابخانه بکار بگیرند.