شناسایی روندهای جدید: نگاهی به آینده در محیط کتابخانه دانشگاهی پس از همه‌گیری

مقدمه

در مارس 2020، همه‌گیری جهانی کووید-19 به این معنی بود که کتابخانه‌ها باید به سرعت واکنش نشان می‌دادند تا خدمات را به بهترین شکل ممکن تطبیق دهند. به طور کلی، کتابخانه‌های دانشگاهی توانستند این کار را به طور مؤثر انجام دهند، زیرا پیش از این، خود را در یک محیط دیجیتالی کاملاً کارآمد تثبیت کرده بودند (اپلتون، 2021؛ بولینگتون و همکاران، 2021؛ فالت و داس، 2020). به نظر می‌رسد که محدودیت‌های کووید-19 به تدریج در بریتانیا و سایر نقاط جهان برداشته شود و در دانشگاه من، شرایط به حالت عادی یازگشته است. این شرایط باعث شد به این موضوع فکر کنم که با این وضعیت، آینده کتابخانه‌های دانشگاهی چه معنایی دارد. ترجمه: دکتر مریم اسدی

منبع:

Leo Appleton (2022) Trendspotting – Looking to the Future in a Post -Pandemic Academic Library Environment, New Review of Academic Librarianship, 28:1, 1-6, DOI: 10.1080/13614533.2022.2058174

فایل اصل مقاله

درباره آموزش عالی پس از همه‌گیری و «شرایط جدید[1]» در کتابخانه‌های دانشگاهی، و چگونگی برخی از تغییرات تحمیلی بر کتابخانه‌های دانشگاهی در طول همه‌گیری (مانند خط‌مشی های دیجیتال فرست[2]، آموزش آنلاین، محیط‌های اطلاعاتی ترکیبی یا هیبریدی و غیره) مطالب زیادی نگاشته شده است. هر چند ممکن است در درازمدت این آثار مفید باشد و پاسخی به شیوع جهانی کووید-19 باشد (اپلتون، 2020؛ بلیک، 2020؛ کارلسون، 2021؛ کاکس، 2020). شماره ویژه مجله  New Review of Academic Librarianship در سال 2021 به تغییر دیجیتال در کتابخانه‌های دانشگاهی تمرکز کرد. این نتیجه تغییراتی بود که در کتابخانه‌های دانشگاهی ایجاد شده بود. نمونه ای از مقالات منتشر شده در آن شماره ویژه  شامل مطالعات موردی درباره تأثیر تغییر دیجیتال بر یادگیری و آموزش کتابخانه (آون، هیوستون، نونز، و پرکینز، 2021)، در مجموعه‌سازی محتوای دیجیتال (برین و نایت، 2021) و درباره مشارکت دانشجویان بود (ماتیزیروفا، سوییزواپی، سیولا، و خوسی، 2021).

این احتمال وجود دارد، تجربیاتی که در حال حاضر داریم، نحوه ادامه توسعه کتابخانه‌های دانشگاهی در دنیای پس از همه‌گیری را شکل دهد. جالب است ببینیم همانطور که به سمت دنیایی جدید حرکت می‌کنیم، آیا روندهای مشترکی در فراسوی مرزهای جغرافیایی ظهور می‌کنند؟ بی‌شک قبل از همه‌گیری، کتابخانه‌های دانشگاهی و انجمن‌‌های حرفه‌ای آنها، از فنون پویش محیطی برای شناسایی روندها استفاده کردند که به نوبه خود به آگاهی و شناخت درباره استراتژی و توسعه در سطوح محلی، ملی و بین‌المللی کمک کرد. آخرین مجموعه از ده روند مهم شناسایی شده توسط کمیته بررسی و برنامه‌ریزی پژوهشی انجمن کتابخانه‌های دانشگاهی و پژوهشی( ACRL ) در اوایل سال 2020 درست قبل از اعمال هرگونه محدودیت کووید و بسته شدن کتابخانه منتشر شد. کتابخانه‌های دانشگاهی تمایل دارند از ده روند مهم ACRL به عنوان فشارسنج برای برجسته کردن مسائل جاری که به راه‌حل‌های استراتژیک نیاز دارند، استفاده کنند. به‌علاوه، جامعه کتابخانه‌های دانشگاهی، کالج و ملی ( SCONUL[3]) به‌منظور برجسته‌سازی روندها و کمک به برنامه‌ریزی راهبردی، به‌طور منظم پژوهش‌هایی را درباره مسائل کتابخانه ملی و کتابخانه دانشگاهی به پژوهشگران سفارش می‌دهد (به عنوان مثال: بیکر و آلدن، 2017؛ پینفیلد، کاکس، و راتر، 2017). آخرین نمونه از گزارش SCONUL ، گزارشی است که در سال 2021 درباره روندها در فضای فیزیکی کتابخانه‌های دانشگاهی منتشر شد و این گزارش به عنوان بخشی از اثر “کتابخانه‌ها پس از بسته شدن” منتشر شده است، پژوهش‌ها عمدتاً قبل از همه‌گیری انجام شده است (کاکس و بنسون مارشال، 2021).

[1] -New-normal

[2] – Digital first یک تئوری ارتباطی است که ناشران باید محتوا را در کانالهای رسانه ای جدید و با اولویت بیشتر نسبت به رسانه های قدیمی منتشر کنند. فرضیه این تئوری این است که پس از ظهور اینترنت، بیشتر سازمان های رسانه ای همچنان اولویتشان رسانه های سنتی بوده است. با گذشت زمان، این سازمان ها با انتخابی روبرو شدند که یا اولین بار در رسانه های دیجیتال یا رسانه های سنتی قرار است منتشر شود. یک تصمیم “Digital first” هنگامی اتفاق می افتد که ناشر تصمیم می گیرد اطلاعات را به صورت آنلاین به جای رسانه های سنتی گران قیمت مانند چاپ، توزیع کند. توزیع دیجیتال محتوا ابتدا شیوه های جدیدی را معرفی می کند ، از جمله نیاز به مدیریت داده هایی که باعث می شود مخاطبان را به خواندن ترقیب کنند.  بسیاری از ناشران چاپ مقاله قبل از انتشار آن در رسانه های کاغذی، از ایده انتشار محتوای آنلاین احساس ترس می کنند  (منبع: https://meftah.com/knowledge/terminology/digital-first).

[3] – Society of College, National and University Libraries

روندهای ده سال گذشته

حالا که وارد محیط آموزش عالی پس از همه‌گیری می‌شویم، فکر ‌کردم جالب است که شروع به بررسی این موضوع کنم؛ آیا روندهای گزارش شده در طول سال‌های 2020 و 2021 همچنان مرتبط و توجه‌برانگیزند. به طور مشابه، فکر کردم مفید خواهد بود که ببینم از طریق مقایسه آخرین روندها با روندهای ده سال پیش، کتابخانه‌ها تا دوره قبل از همه‌گیری، چقدر پیشرفت کرده‌اند.

برای مثال، اگر به ده گرایش مهم ACRL از سال 2012 نگاه کنیم، متوجه می‌شویم که جهانی شدن آموزش عالی و افزایش محیط‌ها و تجربیات یادگیری آنلاین، موضوعات کلیدی مؤثر در کتابخانه‌های دانشگاهی هستند (ACRL، 2012). ده سال بعد، کار در دنیای ترکیبی (هیبریدی: هم فیزیکی و هم دیجیتال) همچنان یک حوزه راهبردی کلیدی در برنامه استراتژیک 2019-2022 SCONUL  است (SCONUL، 2019). توانایی فعالیت و ارائه خدمات کتابخانه در یک محیط ترکیبی در نتیجه همه‌گیری تقویت شده است و می‌توان انتظار داشت که در دوران پس از همه‌گیری شاهد پیشرفت‌ها و روندهای بیشتری در این زمینه باشیم. در واقع، آخرین روندهای شناسایی شده از سوی SCONUL نشان می‌دهد که ارزش فضای فیزیکی کتابخانه، فراتر از تغییر دیجیتال، هنوز بسیار مهم است و ترکیبی از کتابخانه‌های دیجیتال و فیزیکی است که آینده را شکل خواهد داد (کاکس و بنسون -مارشال، 2021).

محتوا و ارتباط علمی

ظهور مدل‌های مجموعه‌سازی مبتنی بر مشتری برای خرید کتاب الکترونیکی و مدل‌های مجوز و قیمت‌گذاری مرتبط با آن‌ها به‌عنوان روندهایی در روندهای ACRL 2012 مورد توجه قرار گرفتند (SCONUL 2012). به طور مشابه، هزینه محتوا به طور کلی، به‌ویژه کتاب‌های الکترونیکی (همراه با هزینه‌های صدور مجوز الکترونیکی) در استراتژی SCONUL 2012-2015  به شدت به چشم می‌خورد و همچنان یک چالش است. همچنین محدودیت‌های بودجه سازمانی بر کتابخانه‌های دانشگاهی و ظرفیت آنها برای تهیه محتوای دیجیتال تأثیر گذاشته است. Brine and Knight (2021) در واقع درباره هزینه های روزافزون محتوای دیجیتال و تأثیری که بیماری همه‌گیر بر این موضوع داشته است بحث می کنند. SCONUL به لابی‌گری در این زمینه ادامه می دهد و اخیراً مقاله ای منتشر کرده است که در آن خواستار مجموعه‌ای از اقدامات برای کتابخانه‌ها و ناشران برای همکاری با یکدیگر برای اطمینان از مدل‌های مقرون به صرفه و پایدار برای ارائه مجلات الکترونیکی و کتاب‌های الکترونیکی مورد نیاز دانشجویان است (SCONUL, 2021).

جامعه کتابخانه‌های دانشگاهی به عنوان یک تأثیرگذار کلیدی در این عرصه در آخرین روندها برجسته است و می‌توان آن را به موقعیت SCONUL در سال 2012 در زمینه کمک به «اکوسیستم ارتباطات علمی سالم… پشتیبانی از تحول بورس‌های تحصیلی آزاد، دسترسی آزاد و مدل های جدید نشر و فراهم آوری» مرتبط کرد. انتظار می‌رود، ارتباطات علمی در روندهای ACRL 2020 ویژگی برجسته ای داشته باشد؛ با اذعان به اینکه ائتلاف S ^[1]پیشرفت فوق العاده‌ای داشته است و موافقتنامه‌های تحول‌آفرین^[2] در حال معرفی هستند (ACRL، 2020). دستور کار «باز» در سال‌های اخیر از دسترسی آزاد فراتر رفته است، که به خودی خود محیط کار و تعهد کتابخانه‌های دانشگاهی را تغییر داده است. با این حال، گسترش چشم‌انداز باز و علم باز به این معنی است که کتابخانه‌های دانشگاهی با قرار گرفتن در مرکز آن، به کار و توسعه در این فضا در محیط پس از همه‌گیری ادامه خواهند داد.

[1] – cOAlition S

[2] -transformative agreements

دانشجویان

اسناد درباره روندها نشان می‌دهد که چگونه از دانشجویان خود حمایت می‌کنیم. SCONUL در استراتژی 2012-2015 خود پیشنهاد می‌کند که یک محرک استراتژیک کلیدی وجود دارد که سهم کتابخانه دانشگاهی در تجربه کلی دانشجو و پیشرفت دانشجویان را نشان می‌‌دهد (SCONUL، 2012). اهداف استراتژیک آنها از سال 2012 شامل درک بیشتر نیازها و رفتارهای کاربران بود، از جمله کاربران غیرسنتی، و اینکه چگونه چنین درکی می‌تواند به طراحی کتابخانه و برنامه‌ریزی فضایی و همچنین پیشرفت در آموزش سواد اطلاعاتی و سواد دیجیتال کمک کند. رشد مشارکت و ورودی دانشجویان در تمامی این تحولات در کتابخانه‌های دانشگاهی در دهه گذشته بسیار مشهود بوده است. به طور مشابه، در روندهای ACRL  انتظارات کاربران را به موقع به عنوان یکی از روندهای درخورتوجه در سال 2012 شناسایی کرد و همچنین آموزش و برآورده کردن انتظارات دانشجویان و کاربران را ارائه کرد (ACRL، 2012). با توجه به سند 2021 SCONUL، رفتارهای دانشجویان در محیط‌های دانشگاهی و کتابخانه‌شان به‌عنوان حوزه‌ای مهم مورد توجه قرار می‌گیرد و اذعان می‌کند کتابخانه‌های دانشگاهی باید نیازهای دانشجویان را درک کنند و در آن درگیر شوند. این نیازها شامل همکاری در آموزش، سلامت و رفاه، بیانیه‌های استعمارزدایی و روش‌های تجربه‌های کاربر برای طراحی فضا می‌شود (کاکس و بنسون-مارشال، 2021)، که همگی می‌توانند روندهای فعلی را با توجه به انتظارات دانشجویان از کتابخانه‌های دانشگاهی در نظر بگیرند.

رهبری

آخرین حوزه روندهایی که می‌خواهم درباره آن نظر بدهم، حوزه رهبری است. SCONUL (2012) در استراتژی 2012-15 خود خاطرنشان می‌کند که تغییر چشم انداز آموزش عالی مستلزم مدل های خاصی از رهبری است تا کتابخانه‌های دانشگاهی بتوانند با یکدیگر همکاری کرده و خدمات را به اشتراک بگذارند. این استراتژی پیچیدگی محیط کتابخانه آموزش عالی از جمله انتظارات کاربر، گردآوری محتوا و پیشرفت‌های ارتباطات علمی را مشخص می‌کند. در استراتژی 2019-2022 آنها، “رهبری در محیط‌های پیچیده” به یکی از چالش‌های اصلی کتابخانه‌های دانشگاهی تبدیل شده است (SCONUL، 2019). این استراتژی نشان می‌دهد که «رهبران کتابخانه‌ها بر موجی از انقلاب دائمی سوار می‌شوند که نیازمند تدبیر، چابکی، استقامت و بینش است» و «رهبران کتابخانه‌ها نقش رهبری خود را در رابطه با: نیروی کار؛ برای پرورش مکان‌های کاری متنوع و فراگیر؛ سرمایه‌گذاری روی نسل بعدی رهبران کتابخانه؛ و حصول اطمینان از برخورداری نیروی کار از مهارت‌ها و اطلاعات مورد نیاز برای رفع نیازهای سازمانی (SCONUL, 2019, p.7). این نشان‌دهنده اهمیت استراتژیک توسعه رهبری در کتابخانه‌های دانشگاهی است و اینکه چگونه سرمایه‌گذاری در این زمینه می‌تواند و باید به پیشرفت و حل بیشتر برخی از چالش‌ها و مسائل اصلی کتابخانه‌های دانشگاهی بریتانیا کمک کند. همچنین، در روندهای مهم ACRL در سال 2020، «مدیریت تغییر» به‌عنوان یکی از روندهای اولویت‌دار کلیدی مشخص می‌شود، که نشان می‌دهد چگونه رهبران کتابخانه‌های دانشگاهی باید مهارت‌های جدیدی را برای مدیریت تغییر در دنیایی فرار، نامشخص، پیچیده و مبهم فرا بگیرند( ACRL، 2020). تمرکز کتابخانه‌های دانشگاهی آمریکا بر چگونگی انتقال سریع و موثر کتابخانه‌های دانشگاهی به آینده از طریق استراتژی‌های مدیریت تغییر است. جالب است بدانید که رهبری در هر دو مجموعه روندها به‌شدت مشخص است و پیشنهاد می‌کنم که رهبری مؤثر در سطح بالا باید در اولویت کتابخانه‌های دانشگاهی در دوران پس از کووید باشد.

دیدگاه  شخصی – گردآوری همه آن ها با یکدیگر

من از بررسی روندها و استراتژی‌های کتابخانه‌های دانشگاهی بریتانیا و ایالات متحده و مقایسه آنها با آخرین نسخه‌های آنها لذت برده‌ام، به ویژه برای اینکه ببینم کدامیک جا افتاده‌اند یا به “کسب و کار مرسوم” تبدیل شده اند، و کدام  یک به روندها و چالش‌های جدید تبدیل شدند. اغلب گرایش‌ها و چالش‌های فعلی در بخش خود را بدیهی می‌دانیم، اما نگاه به محیط از زاویه وسیع‌تر و یادگیری از دیگران می‌تواند به ما این امکان را دهد تا برخی از این موضوعات را زمینه‌سازی کنیم. این روندها شواهدی از محیط حرفه‌ای ما ارائه می دهند؛ اما مشاهدات و تجربیات شخصی ما از زندگی و کار در بخش حرفه ای، به همان اندازه مهم و اغلب دشوارتر است. به همین دلیل و به‌عنوان نتیجه‌گیری از این سرمقاله، می‌خواهم پیشنهادهای شخصی خود را درباره روند فعلی و آینده در کتابخانه‌های دانشگاهی به اشتراک بگذارم. بخشی از این نتیجه‌گیری‌ها بر اساس ترکیب و ارزیابی من از استراتژی‌های SCONUL و اسناد روند ACRL، و همچنین مشاهدات و بحث‌های اخیر من با رهبران کتابخانه‌های دانشگاهی به دست آمده است. این دیدگاه‌ها، بیشتر در بافت بریتانیا است، اما بسیاری از نکات درباره کتابخانه‌های دانشگاهی در کشورهای دیگر نیز صدق می کند:

1. تحول دیجیتال و تغییر دیجیتال:

   تغییر دیجیتال به شتاب ادامه خواهد یافت. در طول همه‌گیری جهانی کووید-19، کتابخانه‌های دانشگاهی مجبور به فعالیت در محیط‌های هیبریدی شده‌اند که به تغییر دیجیتال سرعت بخشیده است و این روند همچنان رو به افزایش خواهد بود و کتابخانه‌های دانشگاهی باید با آن همگام باشند و همه کاربران خود را با خود همراه کنند. اکنون این مسئولیت کتابخانه است که از افزایش شکاف دیجیتالی در نتیجه این امر جلوگیری کند و به شکل‌گیری رفتارها و انتظارات دانشجویان و کاربران کمک کنند.

2. آموزش عالی باز:

   کتابخانه‌های دانشگاهی از زمان پیدایش موضوع دسترسی آزاد در مرکز بحث و جنبش دسترسی آزاد بوده‌اند. کتابخانه‌های دانشگاهی دستاوردهای زیادی را در زمینه الزامات و خط مشی‌های دسترسی آزاد به دست آورده‌اند که بر تحولات عمومی در علم باز و همچنین بیانیه‌های داده‌های باز تأثیر گذاشته است. از آنجایی که تقاضا برای “باز” همچنان به سرعت در حال افزایش است؛کتابخانه‌های دانشگاهی باید اطمینان حاصل کنند که رهبران، تأثیرگذاران و استراتژیست‌های کلیدی هستند چون این حوزه با سرعت در حال توسعه است.

3. مدیریت و گزینش داده ها:

   مفهوم «داده» و مدیریت آن در حال حاضر به خوبی در کتابداری دانشگاهی تثبیت شده است، اما علاقه و تقاضا در این زمینه هم با تغییر دیجیتال و هم با جنبش «باز» به افزایش و شتاب ادامه می‌دهد. کتابداران دانشگاهی در همه نقش‌ها به مدیریت و گزینش داده‌ها بیشتر و بیشتر نیاز دارند و در نتیجه باید «سواد داده» بیشتری پیدا کنند. مدیریت داده‌ها دیگر فقط مربوط به «داده‌های پژوهشی» نیست و کتابداران دانشگاهی باید داده‌ها را از همه حوزه‌های ارائه خدمات (شامل داده‌های استفاده، داده‌های رسانه‌های اجتماعی، داده‌های کتاب‌سنجی، داده‌های بازخورد و ارزیابی و غیره) به منظور تصمیم‌گیری و توسعه و ارائه خدمات، جمع‌آوری و استفاده کنند.

4. انتظارات کاربر – ارتباط با مشتری

   : در قلب توسعه و ارائه خدمات کتابخانه دانشگاهی، کاربر است. کتابخانه‌های دانشگاهی باید همچنان بر کاربر نهایی تمرکز کنند، به ویژه با توجه به شخصی‌سازی خدمات. مشتریان ما در بسیاری از جنبه‌های دیگر زندگی شخصی و حرفه‌ای به خدمات سفارشی‌سازی‌شده و شخصی‌سازی‌شده و «تحویل مستقیم به صندوق پستی‌شان» عادت کرده‌اند و همین نیازها را برای خدمات و منابع کتابخانه دانشگاهی اعمال می‌کنند.

5. پشتبانی و رفاه دانشجویان.

   کتابخانه‌های دانشگاهی علاوه بر خدمات شخصی‌شده‌تر، آگاه‌تر می‌شوند و در تضمین رفاه دانشجویان مشارکت می‌کنند. این روند برای مدتی وجود داشته است، اما همه‌گیری اخیر کووید-19 بر سلامت و رفاه روانی دانشجویان (و کارکنان) نیز تأثیر گذاشته است و چالش‌های بیشتری را برای مؤسسات دانشگاهی و کتابخانه‌های دانشگاهی در دوران پس از همه‌گیری ایجاد خواهد کرد.

6. تنوع و فراگیرسازی.

   اثر اخیر و افزایش آگاهی در بسیاری از زمینه‌های تنوع و فراگیرسازی، نابرابری‌های بسیاری را در میان کتابداری در کتابخانه‌های دانشگاهی و عمومی (مسلماً در بریتانیا) آشکار کرده است. کتابخانه‌های دانشگاهی همچنان در زمینه استعمارزدایی و فعالیت‌ها و ابتکارات در نهادهای خود پیشرو هستند، اما هنوز کارهای زیادی باید انجام شود تا ماهیت نامتعادل نیروی کار کتابخانه‌های دانشگاهی و اینکه چگونه این امر بر حمایت و خدمات ارائه‌شده برای استفاده‌کنندگان این کتابخانه‌ها منعکس می‌شود، انجام شود. رهبران کتابخانه‌های دانشگاهی نقشی مهمی در تضمین این موضوع دارند که مدیریت و رهبری کتابخانه به خودی خود بسیار مهم است و ترتیبی می دهند تا این بخش، محیط‌های کاری و خدمات آن بتواند فراگیرتر شود.

7. تغییر اقلیم و پایداری محیطی:

   در حالی که تغییرات اقلیمی و پایداری محیطی مدت‌هاست موضوع و نگرانی‌های جهانی بوده است، پیشرفت‌ها در قرن بیست و یکم پیش می‌رود و مؤسسات دانشگاهی شروع به گرایش بیشتر به این موضوع کرده‌اند. می توان ادعا کرد که همیشه اینطور نبوده است، و همچنین کتابخانه‌های دانشگاهی به جای رهبری در این زمینه تمایل به پیروی از آن داشته‌اند. اکنون زمان آن است که این وضعیت تغییر کند و کتابخانه‌های دانشگاهی در نحوه مشارکت خود و مؤسساتشان در برخورد با مسائل زیست‌محیطی بیشتر پیشقدم شوند.

8. توسعه رهبری.

   برای ادامه رشد و توسعه کتابخانه‌های دانشگاهی در دوران پس از همه‌گیری، رهبری نیز باید توسعه یابد. آینده نیاز به رهبرانی جسور دارد که به تغییرات موجود و تقاضاهای جدید پاسخ دهند. رهبران کتابخانه‌ها باید نسبت به خود و موقعیت خدمات کتابخانه‌شان انتقاد بیشتری داشته باشند. این حرکت به سمت مدیریت کتابخانه مستلزم فعالیت‌های توسعه رهبری قوی و متمرکز است.