مفاهیم پژوهش: چگونه فرضیه پژوهش بنویسیم؟

فرضیه گزاره ای است که با پژوهش علمی قابل آزمون است. اگر می خواهید رابطه ای بین دو یا چند متغیر را آزمایش کنید، لازم است قبل از شروع آزمایش یا جمع آوری داده ها، فرضیه هایی بنویسید. همه پژوهش ها، همیشه حاوی فرضیه نیستند. برای مثال پژوهش های کیفی فرضیه ندارند و امکان ارائه فرضیه منتفی است، بلکه براساس پرسش های پژوهشی کلی بیان می شود.

در پژوهش‌هایی که برای کشف روابط بین پدیده‌ها یا تبیین و علت‌یابی پدیده‌هاست فرضیه لازم است؛ البته به این شرط که مسئله از پیشینه مطالعاتی و ادبیات تحقیق برخوردار باشد که بتوان براساس پیشینه، حدس علمی بزنیم.

مثال:  مصرف روزانه سیب منجر به مراجعه کمتر به پزشک می شود.

فرضیه چیست؟

با این مقدمه باید گفت فرضیه یک حدس علمی است و به عبارتی نتایج تحقیق را پیش بینی می کند. “یک فرضیه عبارت حدسی رابطه بین دو یا چند متغیر است”. (کرلینگر ، 1956). “فرضیه گزاره ای رسمی است که رابطه مورد انتظار بین یک متغیر مستقل و وابسته را ارائه می دهد.” (کرسول ، 1994).

فرضیه یک پاسخ آزمایشی برای سوال تحقیق شما فراهم می کند که هنوز آزمایش نشده است. به دیگر سخن فرضیه عبارت یا جمله ای است که ارتباط مورد انتظار بین دو چند متغیر را در یک جمعیت خاص بیان می کند. در زمانی که رابطه و همبستگی بین پدیده ها و متغیرهای پژوهش موردتوجه است از فرضیه استفاده می شود.

برای برخی از پروژه های تحقیقاتی، ممکن است مجبور شوید چندین فرضیه بنویسید که جنبه های مختلف سوال تحقیق شما را بیان می کند.

فرضیه فقط یک حدس نیست، بلکه این حدس باید براساس تئوری ها و دانش موجود باشد. همچنین باید قابل آزمایش باشد، به این معنی که می توانید از طریق روش های پژوهش علمی (مانند آزمایش تجربی، مشاهده و تجزیه و تحلیل آماری داده ها) آن را پشتیبانی یا رد کنید.

ویژگی های یک فرضیه خوب چیست؟

• آزمون پذیر بودن
• ساده و قابل درک بودن
• منطقی بودن
• بیان کننده رابط بین دو یا چند متغیر
• مرتبط بودن با مساله پژوهش

متغیرها در فرضیه 

فرضیه ها رابطه ای بین دو یا چند متغیر را پیشنهاد می کنند. در مقاله متغیر پژوهش چیست؟ درباره متغیرها صحبت کردم. متغیر مستقل چیزی است که محقق تغییر می دهد یا کنترل می کند. متغیر وابسته چیزی است که محقق مشاهده و اندازه گیری می کند.

مصرف روزانه سیب منجر به ویزیت کمتر به پزشک می شود.

در این مثال، متغیر مستقل مصرف سیب است (علت فرض شده) و متغیر وابسته، دفعات مراجعه به پزشک است (تاثیر فرض شده) است.

نحوه نوشتن فرضیه پژوهش

1. سوال پژوهش را بنویسید.

نوشتن یک فرضیه با یک سوال پژوهشی شروع می شود که می خواهید به آن پاسخ دهید. سوال باید محدود، خاص و قابل تحقیق با توجه به محدودیت های پژوهش شما باشد. سوال اصلی پژوهش را به سوالات فرعی تر تقسیم کنید. به تناسب هر سوال فرعی، یک فرضیه نوشته می شود.

مثال: آیا دانشجویانی که در دوره های آموزشی بیشتری شرکت می کنند نتایج امتحان بهتری دارند؟

2. مطالعه و بررسی اولیه ای انجام دهید.

پاسخ اولیه یا حدس علمی شما به سوال، باید براساس تئوری ها و پیشینه های گذشته باشد. یکی از مناسب ترین و منطقی ترین منابع فرضیه، نظریه ها،گزارش های منتشر شده از یافته های سایر مطالعات و مطالعات اکتشافی و مقدماتی هستند. پس به دنبال نظریه ها و مطالعات قبلی باشید، تا به شما در شکل گیری فرضیات کمک کند. در این مرحله، یک چارچوب مفهومی برای شناسایی متغیرهایی مورد مطالعه و روابط بین آنها ایجاد کنید.

3. فرضیه خود را فرموله بندی کنید.

اکنون باید ایده ای از آنچه انتظار دارید پیدا کنید، داشته باشید. پاسخ اولیه خود را برای سوال، در یک جمله روشن و مختصر بنویسید.

مثال: حضور در دوره های آموزشی بیشتر منجر به نتایج بهتر آزمون می شود.

4. فرضیه خود را اصلاح کنید.

شما باید مطمئن شوید که فرضیه شما خاص و قابل آزمایش است. روشهای مختلفی برای ترسیم یک فرضیه وجود دارد، اما تمام اصطلاحاتی که شما استفاده می کنید باید تعاریف مشخصی داشته باشند و باید حاوی مواردی از قبیل متغیرهای مرتبط، گروه خاص مورد مطالعه و نتیجه پیش بینی شده آزمایش یا تحلیل باشد.

فرضیه خود را می توانید به روش های زیر بیان کنید.

• برای شناسایی متغیرها، می توانید یک پیش بینی ساده در شکل اگر….پس بنویسید. قسمت اول جمله متغیر مستقل و قسمت دوم متغیر وابسته را بیان می کند. بنا به این توصیف فرضیه خود را می نویسید.

مثال: اگر دانشجوی سال اول شروع به شرکت در دوره های آموزشی بیشتری کند، پس نمره امتحانات وی بهبود می یابد.

• بیان فرضیه ها در پژوهش های دانشگاهی، معمولاً به صورت همبستگی یا تأثیر متغیرها بیان می شوند، جایی که مستقیماً رابطه پیش بینی شده بین متغیرها را بیان می کنید.

مثال: تعداد دوره های آموزشی دانشجویان سال اول تأثیر مثبتی در نمره امتحانات آنها دارد.

• اگر دو گروه را با هم مقایسه می کنید، این فرضیه می تواند بیان کند که شما انتظار دارید چه تفاوتی را بین متغیرها پیدا کنید.

مثال: دانشجویان سال اول که در بیشتر دوره های آموزشی شرکت می کنند، نمره امتحان بهتری نسبت به افرادی که در چند دوره شرکت کرده اند، دارند.

•  اگر پژوهش شما شامل آزمون فرضیه آماری باشد، مجبورید یک فرضیه صفر یا پوچ (H0) بنویسید. فرضیه صفر مدعی است، هیچ رابطه واقعی میان متغیرهای تحت مطالعه وجود ندارد و مستلزم این گمان است که نتایج مشاهده شده به جای اینکه علت خاصی داشته باشد حاصل تصادف است و جمله بصورت منفی نوشته می شود. در حالی که اگر رابطه بین متغیرها واقعی باشد و حاصل تصادف نباشد به صورت فرضیه جایگزین H1 یا Ha و جمله مثبت نوشته می شود.

مثال:

H0: تعداد دوره های آموزشی دانشجویان سال اول تأثیری در نمرات امتحان نهایی آنها ندارد.

H1: تعداد دوره های آموزشی دانشجویان سال اول تأثیر مثبت بر نمره امتحان نهایی آنها دارد.

• می توان فرضیه بصورت جهت دار یا فاقد جهت نوشت. فرضیه فاقد جهت فرضیه ای است که صرفا وجود رابطه یا تفاوت را مطرح می کند و به ماهیت و جهت رابطه اشاره ای ندارد. برای مثال پیاده روی با میزان کلسترول رابطه دارد. در فرضیه جهت دار به ماهیت رابطه میان متغیرها اشاره می کند برای مثال پیاده روی باعث کاهش کلسترول می شود.

مثال هایی از فرضیه

سوال پژوهش: خوردن یک سیب در روز چه فوایدی برای سلامتی دارد؟

فرضیه:  افزایش مصرف سیب در افراد بالای 60 سال منجر به کاهش دفعات مراجعه به پزشک می شود.

فرضیه صفر: افزایش مصرف سیب در افراد بالای 60 سال هیچ تأثیری بر تعداد مراجعه به پزشک نخواهد داشت.

سوال:کدام ایرلاین ها بیشترین تاخیر را دارند؟

فرضیه جهت دار: خطوط هوایی ارزان قیمت بیشتر از ایرلاین های برتر دارای تأخیر هستند.

فرضیه صفر: خطوط هوایی ارزان قیمت و ممتاز به یک اندازه دارای تأخیر هستند.

سوال: آیا تنظیمات کاری انعطاف پذیر می تواند رضایت شغلی را بهبود بخشد؟

فرضیه: کارکنانی که ساعات کاری انعطاف پذیر دارند رضایت شغلی بیشتری را نسبت به کارکنانی که ساعات ثابت کار می کنند گزارش می کنند.

فرضیه صفر: بین انعطاف پذیری ساعت کار و رضایت شغلی رابطه وجود ندارد.

سوال:آموزش جنسی  دردبیرستان چقدر در کاهش بارداری های نوجوانان موثر است؟

فرضیه: نوجوانانی که در طول دبیرستان دروس آموزش جنسی دریافت کرده اند ، نسبت به نوجوانانی که هیچ آموزش جنسی ندیده اند ، میزان بارداری برنامه ریزی نشده کمتری دارند.

فرضیه صفر: آموزش جنسی دبیرستان تأثیری در میزان بارداری نوجوانان ندارد.

سوال: استفاده روزانه از شبکه های اجتماعی چه تاثیری در میزان توجه افراد زیر 16 سال دارد؟

فرضیه فاقد جهت: بین زمان صرف شده در شبکه های اجتماعی و مدت توجه در افراد زیر 16 سال رابطه وجود دارد.

فرضیه صفر: بین استفاده از شبکه های اجتماعی و میزان توجه در افراد زیر 16 سال رابطه وجود ندارد.